Editorial
Covid-19 ta khizaw a pabuapa cha pai viana lâ râ pangai
thei leipa ta, atahmâ he a eino n’awpa ta eima India râh chhao pabua chanei ngâ
kaw heih ta, he a einona he a eikhana hlâta chi â chhih viapa hawhta reipa châ
ta, cha hawhta chichhih kawpa ta reipa a châ nota deikua zawpi palôh liata nata
eima khihsazie mopa ta eima chi lei via ngâ kaw khiahma tah thei’pa châ ta a
pei ngaita.
Khizaw chyhsa hluhpi ta thi khei ha ei ta, khizaw râh
nano nanopa duahmo hawhpa he keimo Mara râh chhao heta eima tlô thei hra tahpa
pahno thlâh hana chôta eimâ sohsi kaw awpa a peimawh ngaita.
Eimâ boh n’awpa ta sawhkhâ nata Awnanopa, khitlâh
ryureihtuhpa VC, VLTF, MTP etc zy ryhraona za thaipa ta, ama biezy zyh ei sih
la, peimawh kawpa tah leipa ta cha khôthozy pua ngâ kaw leipa ei sih la,
hmiapahlyna hmâh lymâpa ta eima kuzy eimâ si tiama via lymâ awpa a peimawh
ngâsâ.
Thokha cha he pasana hri chichhih kawpa he eima kô a
vaw tlô thai lei awpa palyusa pi ta, khôtho a pua theipazy cha apapisa n’awpa
ta hmâh pi ta, eimâ sohsi leipa vâta eima mo pakha hleikhô ta chhôhkha amuana,
khitlâh amuana nata râh châta chhiena rarôh y ngaitapa a tlô theipa a châ tahpa
he khâ pahno ngâthlâh hapa ta a sohsi chyu ei suh u.
Khitlyh awpa chhaota a peimawh ngâsâ hapa, pasana kyh vâta tah leipa ta cha khitlyh chakhyh
mâh tlâ lei p’aw sih la, eima dôhpachhôh (Tlyhmia) khôsai tlâ lei p’aw sih la
kho â chhih kaw. Sapa chiehleina a hneipazy châta chhochhi cha, he Covid -19 he
chi â chhih via pachaipa hawhta reipa vaw châ pâ lao heih ta, Mara sawzy he
sapa chiehleina, pavyh pasana, rih pasana, lôpo, châh-ao, pathi, kahrao etc zy
cha thata a bypazy sai châ pi ta, he pasana hri a dyuh thei awpa ta sapa thatlô
kawpa eima chyh kaw nahta pangiasa â chhih.
Chavâta eimâ bohna a y chhôhpa cha
asohsi kawpa ta y awpa he tlâ a châ. Covid -19 tawhta eimâ boh chyu thei n’awpa
ta Awnanopa, sawhkhâ nata khitlâh chhithatuhpazy ryhraona za thaipa ta ama rei
angiah chyu ei sih la, Khazohpa lâta thlahchhâ chhao tiama via lymâ suh vy.
MY VALENTINE ROSE
~ Abie
Nôtlia
Nohchareih ta khizaw â
pahieh laih lymâpa hawhna heta, noh nata daihtizy chhao a pahieh lymâpa ta,
zâhnia kha mylâ a vaw châ ha tyh. Mylâ chhao kha zâkhanoh lâta a vaw châ ha
heih tyh. Eima vâ kawpa nata eima ngiabâh kawpazy chhao eimâ vaw chhaih ha tyh.
Cha cha he Khizaw liata apahrâpazy nohto eima daihti hmâna dâh a châ.
My kha khih avaw deihpa cha ei Cell Phone pyu â chathopa chata na pahra ha ta,
zâhnia zo lâta ei hra parei kawpa vâna chata ei mo cha a si hleikhô ta ei luh â
hri ngâsâ ha ta. Châhrsala apasaipa ta ei Phone ei za mohpasiapa cha ‘New
Message from Rianai’ tahpa he â vaw roh ta. Khâpa bie rimâ ma a
châ aw tahpa ta ei za pahypa cha, ei hrochhôh ta ei my thei khao lei awpa bie
he a vaw roh ta. ”Nâ ei châ tyh tawhna khata he khizaw cha pahlei khai
ha na ta, châhrasala ei hrochhôh daihti zydua liata ei my thei khao lei awpa
ryusôhpa na pie chi. ‘B‘ kyh ei cha pachâ..”, tahpa he vaw châ ta!! Ei
ly muarua cha!! He daihti he ei hrochhôh ta ei my thei khao lei awpa nata
ei thei ngâthlâh ha awpa my khochhihpa cha a vaw châ haw. Ei sapa riretheipa
zydua chhao tlokhuh pai khai ha ta, a chhâpa chhao khâpa hropa vâta châ vei,
kyhpachâna vâ chyu chyuh ta a châ.
Ei chhôhpadâhpa tawhta ei pua pataw nahta Sitting Room liata Calendar atawhpa
cha thlai moh para na ta, February noh 13 he vaw châ ta. Aw! Mylâ khi Valentine
Day a vaw châ he zaw! Chhei, a ‘timing kaw dia’ tah palôhrupa ta thathyu kawpa
chata ei hmia apahlie awpa ta bathroom lâ cha a ngia ha na ta. Bathroom chhôh
liata ei y nota ei thapawh ziezy rimâ kha aw! “Pawmaihzy hry lia nâ ei
châ tlyh chai”, tahpa hla pa-awhna chôta lyupâh ei pua nozy kha,
atahmâ he ei mothlaw lia a châh ngâthlâh ha tyh.
Châhrasala chyhsapazy pi heta eima khodâh hawh nata eimâ chhuahna dâh hawhta
hmo patlôsa awpa heta thatlôna rai hnei ma pi! Keimo hlâta bie ahnei viapa nata
ryh maniah raopatuhpa chô lâ liata y tlôh! He khizaw liata eima charei chhôhta
cha Saduthliena balyh liata akiahpa hawh deita châ tlôh pi…
Cha hawhta kyh ei pachâ chaipa nata ei kho kawpa ta kyh eina pachâ tahpa ei
pahnopasia tawh cha, alyna nata thathyuna sai ta na bie thlâh ha ta. February
noh 14 Valentine Day a vaw tlô awpa chhao cha a ngiahtiah khao va na! He daihti
a vaw tlô tita kheihta ma ei kyhpachâ chaipa cha ei hmiachhy aw tahpa pachâpa
ta noh-ykha cha ei palôhrupa hmâh na ta. Cha hlâta peimawh viapa cha atanoh
cheingei he eikha chhâ bie ei chho ha tua aw, tahpa ta ei Phone, ei byh chhôh
tawhta lapapuapa ta Phonebook liata Riana tahpa cha Call ha na ta. Vâropi a
paro tawh chhaota charâ ta Phone cha la vei! “Aw! Veilâ lyuhbie khiah eina
vaw hlâ. Khazia Phone a la khoh vei??
Eina khoh hmeiseih leipa na a châ aw..”, tahpa ta ei palôh cha bua
ngâsâ ha ta. Call chaneih heih awpa chhao cha ngâh khao leipa na ta, ei Phone
cha rakhô chô lia thypa ta, palôhru riethei kawpa nata thlazoh kawpa chata
rakhô liana chata a pazawh ha hra na ta. Aw! Kha noh ta ei palôhru bua rimâ
nata riethei rimâ muarua kha la aw, my a ru kaw aw.
Daihti vâropi
a sie tawhna chata kei chhao cha, mâsana khizaw liata vaw charei ha hra na ta.
Ei ramâ lia chata, ei kyhpachâ chaipa nata ei rianai nô nah chata râhmâh pha
kawpa, ramawh nata tho hrohpa thihpi liana chata kei charei khohpa ta, thokôpa
buh pha kawpa ry liana heta lôh akhy kawpa nata angiabâh rairie kawpa heta
kyhpachâna kei paluahsapa ta apazawh khoh thlâh ha pi ta. Cha hawhta ahy ngiah
lei ta laizaolaopa ta kyhpachâna lyuhbie totie paryhpa ta, kyhpachâna eima
paluahsa ngâ nona chata eikha tlai ta a kaw hra ha na ta! Ei kaw hrapa cha ei
Cell Phone cha vaw paro ngâkaw ta. Ahy rimâ ma a châ aw, mâpha kawpa ei sa
ngâno ta eina pahra thlâh hapa cha ei hie pua hâh khai ha ta. Châhrasala na vaw
Call-tuhpa cha ahy hro châ veih ei, ei kyhpachâ chai nô, Rianai tlai cha vaw
châ ta!
‘Hello’
ei tahpa ta nahta, “B… thiapawh khaw a pei ei tah kaw. Chysia ei pasu
chhôh châ ta, ei vaw pahno vei, nâ ngiahthai mah y”, tahpa ta pei a
tah zie na vaw chho ta. “Pei tiarâh vei, na la khoh khao leipa khiama a
châ tah na ta ei palôh a vaw pasa hmâ khai hapa châ”, tahpa ta ei chhy
palie nota eina pahneipa nozy kha ei nahkao liata a châh ngâthlâh ha tyh. “Atamy
ta na SMS kha vaw hmô na ta, na palôhru hmeiseihpa a châ ma tahpa deikua
pahno awpa ei byuh kaw”, ei tah nota, “B, ei palôhru hmeiseihpa a cha
khawh, anodeikua ngiachhiepa ta ei palôh pasa n’awpa ta y khah y”, ei n’aw
tah nota ei lyzie kha. Chatanachata Phone liana chata vâropi lyuhbie eima
paryhkhoh tawhna chata a mâpha ha hra pi ta. He noh ta ei lyzie nata ei tha
thyu zie muarua kha! Kha hawhna khata alypa nata thapawhpa ta ei y heih sualuah
khao aw vâ ma? Zâlâ noh atlapa chhao cha noh hro zydua hlâta angia via pachai
ta. Ato zydua he amâ ngia kawpa sai ta hmô na ta, chatanachata azo lâzy chata
Phone Call nata SMS hmâpa chata bie achhopa ta lyuhbie ahlâ pazi laih lymâ pi
ta. My a thyu daihti lia maih ta SMS hmâpa ta Samaw eina vaw hlâ tyhpazy
kha atahmâ taihta ei Mobile tawhta Delete awpa chhao pasaih beih va na. A
chhâpa cha kyh ei pachâ vâta a châ.
A mylâ khih a vaw deihpa cha ei ziana chhôhpadâhpa pâchhô pyupa tawhta noh
khaihpahliepa chata ei hmia lia na kapa ta na pathyu haw ta. He my he a noh hro
zydua hlâta a ziza a pathaih via tlyu aw. O chhikao pahypa ta Parda ei rai nota
my noh achhipa angia ngaitapa nata thlihua nai zualuapa ta pathlipazy chata
Rianai na patheisa ta, a kyhpachâna cha a thiehpa ta ei zâ thei ha heih tyh.
“Khai aw! Valentine Day a châ he zaw…
kheihta ma ei kyh pachâ chaipa Riana cha kyh ei pachâ zie ei palâsa aw?”, tahpa
ta ei palôh cha bua kaw ta. Cha hawhta ei palôh a bua kaw no chata hawtipa
pakha he eima o lâ a vaw ngiahpa ta
châpaphaopa he na vaw pie ta. Cha châpaphaopa cha a hmi mopa ta chyhsa mo la
kaw awpa he châ ta. Apahlyna byh (Envelope) saihpa he châ ta, a chôkyh liana
chata Rosepaw saihpa nohthlahpa nata ‘my valentine’ tahpa he aroh ta. A
chhôh liata châhna ypa cha thlai thaoh parapa ta Card liata bie arohpa cha
reih ha na ta.
‘B
kyh ei cha pachaâ zie he, he Valentine Day a
vaw tlô daihti liana heta a thiehpa ta ei cha chho chaneih heih. He
khizaw liata ei pasô chaipa nata ei kho
chaipa cha, nâma kyh cha pachâ palie hra ta, nâma nata chhâzaw ta daihti
ahmâhkhoh awpa he a châ. Nâma nata keima eimâ ti thei n’awpa heta chô
Khazoh lâ liata a chhô a zâ ta khâ ei vaw hiah hnolo tyh aw. Na châta chhâzaw
ngâchhihpa ta….
Your Valentine ‘Rose’
Hetsss... ei ly muarua cha! Châhrasala keima
ei pie hlâta ano eina vaw pie tuapa deikua kâchhie lâta â chhih he zaw! Kheihawhpa
rai a châ hapa chhaota ei chhy palie cheingei hra awpa a châ tahpa ta ei palôh liata Decision tao ha hra na ta. Apara
kawpa chata Bazar lâ cha thlai pua parapa
ta Daoh liata Thlalâ nata Card cha chalei ha hra na ta. O ei tlô pataw
nah chata Card liana chata ei thaina dâh hawhta bie cha roh ha hra na ta.
“Rose…Valentine
Day nata ei hmo chapiepa heta khatino hmahta kyh ei cha pachâ zie reihpasia
thei beih aw vei. He khizaw chyhsapa sona chhao heta reihpasia awpa achhuah hra
aw sala thei aw va na. Cha yzie cha kyh ei cha pachâ zie he a pahthu ta â sâh
hmeiseih. Nâma nata chhâzaw akaokhoh ta, nawhly apykhoh awpa he ei kho chaipa
nata ei saduthliena, ei thlahchhâna a châ.
He liata Thlalâ ei cha vaw piepa he nawh kaw hra sala ngiachhie ngâsâpa ta na
chhôhpadâhpa liata na dawhkâh liata sohpa ta, he Thlalâ liata nâ mo ti maih ta
nâ vaw thei tyh la, kyh ei cha pachâ tahpa he a thiehpa ta nâ vaw theipa tyh
mah y. A chhâ chaina ta kyh ei cha pachâ tahpa ei cha chho chanei heih”. Your
Valentine B tahpa ta rohpa ta, yzie hnei kawpa nata asohsi kawpa chata Châhna
byh liana chata khôpa ta, Thlalâ nata Châhna byh chhao chata Gift Box liata
khôna ta, kyh ei pachâ chaipa hlâ awpa chata pachhuahpanoh ha na ta.
Noh nata daihtizy cha Ti lohpa hawhta khô laih lymâpâ ta Rose nata keima chhao
cha eima daihti hnei rypaohpa lia maih ta ahmô tyhpa ta, azo lâzy chhao chata
atlâhpa ta ei yno a châ khiahta cha charei tyh na ta. Cha hawhta
kyhpachâna sai ta eima likawh liata ryureihpa ta he khizaw liata ahy thângia
lei ta laihzaolaopa ta eima charei khoh no chata, hmo siezie cha â vaw thla
haw! Nohchareih amâ hmôna chôta angiabâh kawpa ta a y tyhpa, â aina noh rai
ahnei beih leipa nata kyh apachâ kawpa baokha kha, atahmâ tawhta cha ama kyhpachâna
lâpi achhihpa cha a thoh pathao haw! Ama hnabeiseih pha leipa nata ama pangiasa
pha leipa hmo cha ama hmia ta liata vaw tlô ha tlôh aw ta!
Kyh ei pachâ kawpa nata ei ngiabâh kaw tyhpa, a hmi hmô leipa ta ei y thei
leipa, a hmi ei hmô lei châh ta Message nata Phone Call chhâ ta bie achho leipa
ta ei y thei tyh leipa kha February thla chhâna a vaw tlôpa cha, achuna pazao
heih awhpa ta Bangalore lâ a sie â vaw daih haw. Kheihta e ei tao aw? Achuna
vâta sie ha awpa cha pakhâ thai awpa chi châ vei! Lâthlôh a ychhôpa cha
ngâchhih kawpa ta y rairie awpa cha tlâ vaw châ ha bâ ta. Kô 2 pi hmia
hmô leipa ta y awpa cha, kei satlia lômaohpa, kypachâna lapasa kawpa châta cha
hmo rairu kawpa nata ngiarohchhih kawpa a châ.
Daihti hra patu thei muarua awpa nata chalihsa thei awpa châ tlôh va! Ahy hmah
hâ leipa ta khô laih lymâ. Ei rianai a sie hlâ tawh chhao chata kei hra
cha ei palôh a lie chhielie kaw bâ ta, keima hawh pyly ta ei rianai Rose chhao
cha ngiarohna nata lôh-liena sai ta a bie tahpa cha a reihkah pathlie dâh nata
a hmia phaozie tawhta a lâ thlâh ha hra ta. Châhrasala alei thei leipa ta a sie
awpa cha angiah tlôh ta. Târi no 25 February my noh vaw chhi awpa cha, ano nata
keima eimâ hmô pachiena awpa a vaw châ ha bâ.
Mylâ a sie ha aw tahpa zâ dawh 7 pa liana chata Rose charei awpa chata o
tawhta athao na ta. He zâ he Kô 1 chhôhta avâ suah tuachaipa a châ thlyu aw.
Vâhneichhih kawpa ta ama o ei tlô tawhta rei leipa ta liata vâsua ru kawpa cha
vaw suah pazi ha hra ta. A nô nata paw chhao cha avaw tyuh thlâh ha hra ei ta.
Bielôhawhpazy vâropi eima rei tawhta a nô nata paw deikua cha maniah amôsai ha
ei ta. A nô nata Paw chhôhpadâhpa lâ amâ ngiah pataw nah chata, kei kypachâna
lapasa kawpa chata ei rianai cha thlai a ku liata patupa ta, a sie awpa ei
ngiaroh ziezy nata kyh ei pachâ ziezy cha chho pathao ha na ta…
Ei my thei beih leipa cha
kha zâ ta bie einâ taihpa kha a châ thlyu aw. Kha zâ ta lyuhbie eina
hlâpa kha sôh ta a rônah hmeiseih, ”Kô hluhpi cha hmô leipa ta, na sâhmia
chhao paw hawh lopa ta vaw machâ ha hra la, keima châta la na kyhpachâna
khochhih kawpa â daih”, tahpa ta thlalôhna bie eina chhopa kha a châ. Cha
nota keima ta ei chhyna cha, ”Nâma châta ngâchhih kawpa ta vaw y hnolo
lymâ awpa ta bie ei châ taih. Nâma leipa la Rose.. Kyhpachâ hro rai hnei
achhuah khao va na”, ei tahpa nahta apyhpa ta, a hmao naizualuapa liata
lôh-eih kawpa ta ei sy pazipa cha araoh pâ ha ta. A hmao naizualua kawpa nata
kheihti hawhta athlôhpa ta eina sy palienazy chata he khizaw liata kyhpachâna
zydua he syhpakhypa ta a pakisa khai haw. Chatanachata apyh rairiepa ta
kyhpachâna ama reih tyhpa cha a hmeiseihpa tlai ta lôh-eih kawpa ta paluahsa ha
pi ta. He zâ he Rose nata he khizaw lia eima daihti ahmâkhoh pachiena nata a
chhâna awpa a châ aw tahpa rai pangiasa va na. He zâ he February 24 zâ kha a
châ. My thei va na.
Kei
rairao, kyhpachâna lapasa kawpa saduthliena nata khodâh ta cha nohlychhiki rai
pahno leipa ta, ahy ngiah lei ta laizaolaopa ta kyhpachâna pawti zyh awpa cha
ei kho chaipa a châ. Châhrasala, rei chiehpa hawhta chyhsapazy khona nata
achhuahna hawh heta hmo he sie thai ngâthlâh ha thei vei. A chhâpa cha keimo
hlâta biehnei viapa chô lâ liata ryu maniah reipatuhpa y thlâh ha tlôh ta.
Chatanachata February 25 cha a vaw tlô haw, he my he zâhnia zo lâta Rose nata
eimâ hra parei kawpa vâta ei sapa rie a thei hleikhô ta, my ei kaw thyupa cha
ei luh chaih ngâsâ ha ta. Châhrasala Rose pathlie cheingei awpa a byuh hapa
vâna chata mydi dawh 6:00 pa liana chata thyupa ta Sumo Counter lâ cha pangai
ha na ta. Counter liana chata Rose chhao cha amâ chiehpa ta a sahria chhaota
vaw y thlâh ha ta. Aw! Kha my ta eimâ hmô pataw nahta eima pano hmiachhie zie
kha! Hmiachhie tah ta achhaih awpa eimâ ngiaroh tu hapa vâta eima hmia rai a ly
thei rairie vei. Châhrasala maohphyuh ngâna taih deikua y leipa pi ta, a ly â
chhih hmeiseih. Sumo hra cha ei va tlô pataw nahta buakha chhao eimâ pakyh
hlâta sie awpa ta Horn thata pie ngâkaw bâ tlôh! Aw! Kha nota Driver ei
maochhie zie kha la aw! Maniah pahnokhei thai ha hra bao sala cha buakha ta
chhâ daihti maniah a pie via chy awpa tlai! Chatanachata hmiachhy liata
eima bierei hnôh chaipa cha, “Atlâhpa ta va sie mah y. Mâpha sy”, tahpa
dei ta a vaw châ haw. Sumo chhôh tawhta a ku eina kaw vaipazy kha ei mothlaw
liana heta a châh ngâthlâh ha tyh. Anodeikuala kha daihti nota pei ei tah kawpa
hmo sâkha cha, Sumo â râpâ ta a chhôh tawhta a ku eina kaw vai (Bye Bye) nota
ei ku ei vai palie ngâh leipa kha a châ. Rose nâ vaw ngiathai mah y! Kei rairao
paw noza pasôh tu hapa vâta nata kâchhie vâta l’y a châ.
Rose ta eina siesai tawhta cha he Khizaw he kei châta cha â ngiana nata a
khaihna zydua chhao ta a thoh khai haw! Kheihta ano ahlao leipa ta ei y
thei aw? Ei lyna ei rianai nô ahlao leipa ta kheihta e ei pahneih thei aw?! Kô
2 chhôh a hnazô sâhmia rai hmô leipa ta y awpa cha tao thai a ru hmeiseih. Ei
palôh liata, “Khataih ma Rose he a tlô bâ aw tly?”, tahpa nata, “A
chhôhso lia kheihta eina vaw patuapalua hra aw vâ tly?”, tahpazy cha anoh
noh-y ei palôruh na khaituhpa nata palôhpahâh lei ngâna taihta na pa-ysatuhpa
cha a châ. Châhrasala ei Rose chata a tlô pachiena maih cha Phone hmâpa
ta na kaw chho laih lymâpa ta, eina vâ ziezy chhao eina kaw chho tyh.
Chatanachata February 25 tawhna cha Rose hnazô sâhmia hmô awpa rai y khao vei.
Kei rairao khiahlô â lie rimâ bao cha la……
FROM “N” TO “J”
~ JB. Khaisia
China râh liata Missionary pakha cha
America râh lâta â lie awpa châ ta, ama râh (America) lâta a y leipa khâpa
tlyma phao awpa khoh ta, daoh liata tlua ta, châhrasala a khopa hawhpa hmô
leipa ta. A taviapa ta hmo parohpa zuana daoh liata vawh ta, pachhih ananopa
nata angia kawpa he hmô ta, Dollar 30-ta chalei ta, aphao haw ta. A paroh kaw
bâ vâta a ri pha khao leipa ta, chathihsa pathi’pa a chhuahpa ta, ama râh liata
lôsôhpa (jewel) daoh liata vawh ta, a pachhih chaleipa cha kheihawhta a phapa
nata a sôhpa ma a châ tahpa chhao pachâ beih leipa ta, pahno chachei hra vei.
Lôsôhpa daoh liata chyhsazy chata a pachhih cha mopa ei ta, chathih pathipa ei ta,
âmo chata ama hmô thlâh hapa chhao chata pachhih tluahmiapa nata angia pachaipa
a châ tahpa pahno ei ta, uahva kaw ei ta, “Na pachhih he khazie ta ma na
chalei? Tah ei ta, “Dollar 30-ta ei chaleipa a châ” tahpa ta chho ta. Amo chata
a phazie ama pahnopa vâ chata, “Dollar 300-ta maniah chaleisa châh chi” tah ei ta. Ano chata khatluta
a phapa ma a châ tahpa a pahno hlei tlôh leipa tarawpa ta chatlu ta ama khopa
vâna chata a pha aw tahpa khâchâ pangiasa ta, chavâta zua awpa pasaihkhao leipa
ta. Cha khiahta la dollar 800-ta chaleisa awpa chho heih ei ta, cha hawha ama
ngâsâh kawpa vâna cha, a pha kawpa tlai a châ aw tahpa pangiasa ta, pasaih lei
via rili ta.
Chatanachata o lâ âdi tawhna chata
pachâ pathi heih ta, ei pachhih chaleipa he a phapa tlai a châ sy he zaw, khâparai
châ hra sala, lôsôhpa daoh lai viapa liata amâ ei pachhusa tua rai aw tah ta
vawh ha ta, ama hnohna chata, “Ei pachhih chaleipa he amâ (a sôhna) eina chhupa
thei aw vâ ei chi tlyma” tah ta. Amo chata “Eima cha chhupa thei aw na, kheh
he, na pachhih cha”, tah ei ta. Ano chata pamosa ta, âmo chata “Na pachhih he
lôsôhpa mâ rupa chi châ ta, a ri he a do ta, a rôh chhichâ zie he angia
patluapatlâ hra ta, pachhih mârupa chi a châ, cha hleikhô ta, na pachhih
chaleipa a sôh kawna chhâpa cha, a pha kawpa ta moh pachhi la, a chhôh khaoh
liata, hmo a rohpa y ta, cha cha peimawh ngâsâ ta, amâ a pahluhsatuhpa cha a
châ” tah ei ta. Chatanachata ano chata a chhôh khaoh liata hmo a rohpa cha moh
ta, hmô haw hra ta “From N to J”, tahpa he a vaw roh thlâ ha ta. Anodeikua
khâpa tahna ma a châ tahpa deikua pahno hlei leipa ta, chhopasia ei ta, “N”-he,
Napoleon-tahna châta,”J”-he alapinô kyh a pachâ chaipa, Josephine-tahna a châ. Na
pachhih he, French beipa Napoleon-ta kyh a pachâ chaipa, Josephine-hnohta a
piepa a châ tahna a châ tahpa ta chho ei ta, ano chhao ta a rônah a tah kaw hra.
Âmo chata, “Khataih liatahpa ma
châ ta, khazie ta na chaleipa ma a châ” tah ei ta. Ano chata China râh liatapa
dollar-30 ta a chaleipa a châ tahpa chho ta. Âmo chata china râh liatapa
dollar-30000-ta miah a chaleisa châh chi tah ei ta. A sôhna pahnothai kaw bâpa ta
â pachâ tarawpa ta a thaoh ta liata a chaleina pachâ suahluah ta â daih kawpa ta
a raopa châ thlyu aw ta, â chaleisa haw. Âmo chata French beipa hmo a châ tahpa
pahno ei ta, French Sawhkhâ chho haw ei ta, cha pachhih cha, moleipa ta paru ei
ta, hmo lilâh(hmôpakhua) heih awpa kyh a y thai khao leipa ta ama raopa a vaw
châ. Cha hawhta hmô pakhua haw heih theipa a châ tahpa ama vaw pahnopasia
tawhta, dollar thy hluhpi ta ama chatlai lilaw heihpa a vaw châ.
Awnanopa zy, Sacrament zy he,
chyhsa ta a sôna ama pahnopasia rili nahta ama châta byhnâ a vaw lohpapua hluh
tyhpa a châ.
KAOCHAO TLANA LIA
EI CHAW HÂ
~ Laiu Fachhai
1. Mylâ na sie aw tah zâ
ta,
Mara thlavaw pha chai ry lia,
Na lyuhbie thlôh, bieparu kha!
2. "Awhsi tlana kalâ râh
lâ,
Riahka tla ta ei sie bâ aw,
Kô thôh na za hâ chy mah
y."
3. "Pachhâhpa ta na vaih
aw ta,
Mara râh lâ sihnôh kua ta,
Ei kaw sy heih thlyu aw lah
y."
4. "Eimâ my beih lei n’awpa
ta,
Zâ thla pôlô sai tyh sih
la,
Eima mo a tyh tyh mawh sy."
5. Ei mothlaw lia khâ châh ei
ta,
Ei nah lia khâ paro ei ta,
Ei chhôhso lia lei beih veih
ei.
6. Zâ patu thai châ sala
cha,
Kha zâ kha la patu chy ta,
Na hnoh y chy ei byuh zie kha!
7. A mylâ nohchhi pha ry lia,
Mara hawka Kaochao tlana,
Beinô taih ei cha za pathlie.
8. Mara âvyuh paw ngia hry lia,
Mara haosâ va kiah chi ta,
Mo chhâ hlâlei ei cha vaw sai.
9. "Âvyuh paw pha paw
tyh daihti,
Lyuva Khutla Chaypi lia,
Mara râh lâ ei kaw sy
aw."
10. "Cha daihti lia,
Maisâh hmia lia,
Na ku nai chai patu sah la,
Dyhchâ khôpheih eima kiah sy."
11. Na reikah nai, na ao thlôh
kha,
Ei chhôhso lia khâ châh ei ta,
My na noh rai y vei lah y!
12. Mara satlia, riahka tlai
na,
Pheisaih satlia, nâ tlai he
na,
Hro chhôh châta ei châ patu.
13. Ei naw my lei n’awpa
chi ta,
Chylao ei cha pabupa kha,
Nâ bu ngâ kaw tyh tlyma i!
14. Âvyuh pawzy pawh heih
lo heih,
Kô pi kô thôh a khô ha bâ,
Nâ dei sihnôh kua khao va
chi.
15. Lyuva Khutla Chaypi chhao,
Nâma lei ta hmâ awpa cha,
Ei thazô chhao pawh thai tyh
vei.
16. Ei cha vâzie, na thângiahzie,
Na pachâ vei chi tlyma i?
Na lyuhbie rai thei khao na
va!
17. Na kaw tlô aw,
saduthlie ta,
Kaochao tlana lâ sai na ta,
Ei cha vaw mokhâh paru tyh.
18. Châsa ziahzi na roh ha
bâ,
Riah ku lia ma na lei ha
tly?
Lailâh hro ma na hnei ha
tly?
20. Na kaw tlô heih hnabeiseih
ta,
Mara hawka Kaochao tlana,
Beinô liata ei chaw hâ aw.
21. Nâma châta chylao poh thieh,
Poh ngia chai cha sapa na
ta,
Ei cha vaw hâ ngâthlâh ha
aw.
22. Âvyuh paw ngia pawna maih
ta,
Thlâpâ pôlô zâ maih liata,
Na thângiahna 'thieh rili tyh.
23. Âvyuh paw nô a pawh ha
heih,
Takô Lyuva Khutla lia chhâ,
Kaw tlô bâ aw va chi tly
ma!
SATLIA HÂRAPA NATA
LAIHSA AKHOH KAWPA PHÔH
~ M. Nyusô
(He phôhpa he Pihnô M.
Nyusô châbu, “Nôpaw ryusôh Mara phôhpa” tahpa tawhta lapachhuahpa a châ. Ed)
Zâkhano he khih miakha liana heta
laihsa hmihpha kawpa he y ta, ama khih liata satlia hârapa pakha nah heta kyh a
pachâ kaw ei ta. A satliapa cha nohchareih ta lyu lâ sie tyh ta. Lyu lâ tawhta
a vaw tlô nahta thlaita a ngai asi ta, pati zy nie para ta â chhuah khai pataw
nahta a laihsapa cha va charei tyh ta. A laihsapa nô chata satliapa cha a hao
kaw ta, a sawchanô hnoh chata, “Zâ a rei ha, amô bâ tyh”, tah tyh ta, a
satliapa cha a no he za kaw tyh ta. Châhrasala, a laihsapa chata, “A papeisa
rai kha, mylâ chhao vaw charei heih mah y. Na hmi ei cha hmô lei nahta la ei
palôh na a lie thei tu ha tyh”, vaw tah ha tyh ta. A satliapa cha o lâ a di ha
ta.
A mylâpa cha satliapa cha lyu lâ
sie heih ta. A sie chhôh chata laihsapa nô chata a sawchanô hnoh chata, “Lyu lâ
va sie la, reivâh hluh tlôh ta, na sie vei khiata la â su thai vei”, tah ta. A
sawchanô chata, “Keima deita cha ei chi kaw dia maw ei nâ”, tah ta. A nô chata,
“Chi’pa khâpa hmahta y tlâ vei, lyupa nah chhao amâ rie hôlô hra cha ma”, tahpa
ta pasiesa raruah ha ta, chatanachata chi kawna chôta laihsapa cha lyu lâ sie
ha ta. Satliapa cha lyu lâ tawhta vaw tlô ta, patizy a nie khai pataw nah chata
laihsanô hmi hmô a ngiahtiah lei kawna chôta charei awpa ta thlai pua ha heih
ta. Chakoh liata a tyuh ta, laihsapa nô ta bie a chho vâ, a khopanô hra cha hmô
tlôh vâ a tahpa vâta ngâh lei kawna chôta, “Ei pihnô, nama laihsanô zaw khataih
lâ e a vawh haw?”, tahpa ta hiahri ta. A laihsapa nô chata, “Reivâh hluh tu ha
ta, zâlâ kha lyu lâ ei pasiesa ha”, vaw tah thlâh ha ta.
Chatanachata, satliapa cha O lâ
thlai adi ta, a laihsanô pachha a chhuahpa ta sie ha ta. Liahsa a vaw zoh nahta
cha laihsapa cha chi ngâsâ ha ta, Syukipa hra cha laihsanô ano deita lyu lia â
rie tahpa a pahnopa vâta nie achhuahpa ta chapu laichahrih liana chata a byh
thlâh ha ta. Laihsapa cha meizy pakâ taraw ta, liahsa zâ zy a vaw rei ha tawhta
cha chi kaw hrasala azia lei thai’pa a châ lei tawh cha a zia ha ta. Meizy
adiah pathao tawhta Syukipa cha chapu laichahrih tawhta kaw kiah ta laihsanô
nie achhuah pathao ha ta. Chapu chhôh liana chata Syukipa nata laihsanô cha a
chatôh ngâkaw ei ta. Cha no chata satliapa chhao cha Chapu za tlô ha hra ta.
Chapu ry liata a tyuh ta, thisaih za loh ngâkawpa he hmô ta. Satliapa chata cha
thisaih cha palie ta, “Chyhsapa thi na châ khiata la thlôh la, Syukipa thi na
châ khiata la kha mah y”, tah ta, thisaih cha vaw thlôh ha ta. “E, ei laihsanô
cha a thi hapa a châ hih, ei pachha hmâ khao leipa a pei dâh rimâ cha!”, tahpa
ta cha ngâkaw ta.
Cha zâ cheingei cha thlâpâ he vaw pha kaw
ta, a palôh a lie ngâsâ ta. Laihsanô ei pachha thei lei bâbao, Syukipa chhâ la
ei thie tua aw, tahpa ta chapu kiah liata Biatia buh pha kawpa a pahlipa ta
Syukipa cha a byh ta, kei pakhu ta. Pyury a thei pataw nahta Syukipa cha laitlâ
lâ kaw pua ta, chanô ao hawhta, “Ahy ma na châ tly? Keima deita y na ta, chi
kaw na ta, o chô lâ bâh vaw kiah ly”, vaw tah ta. Chyhsapa cha cho a chalih ha
ta, Syukipa cha ochhôh lâ a ngia ta, laihsanô nie awpa â chhuah ngâno ta
satliapa cha vaw pakhu heih ta. Pyu a thei pataw nahta Syukipa cha thlaita kaw
pua heih ta. Chanô ao hawhta, “Ahy ma na châ tly? Keima deita y na ta, chi kaw
na ta, o chô lâ bâh vaw kiah ly”, vaw tah heih ta. Satliapa cha cho a chalih ha
heih ta, Syukipa cha laihsanô sa nie awpa ta chapu chhôh lâ cha a ngia ha heih
ta. Cha pataw nah chata Satliapa cha pakhu heih ta, Syukipa cha hiehâh ngâsâpa
ta, “Thiapawh tawhta biepha cha chho na ta, bie reih khoh tlôh leipa chi ta,
kheihawhpa chyhsa ma na châ rai, ei cha nie ha tua tlai na”, tahpa ta chapu
tawhta vaw pua ta. Laitlâ liata â hlaihlâ ngâno ta Satliapa chata a khipâh
liata vaw ka ta, thi ha ta.
Chatanachata, satliapa cha chapu
chhôh lâ cha vâ ngia ta. Laihsapa nata Syukipa ri cha paziakhoh ta, poh ta a
phapa ta bupa ta a mothlih cha pathlathlu heih ta. A laihsapa nô chhao cha ano
deita a sawchanô lyu liata â rie thlâhpa cha a pachâ pha thai khao hra leipa
ta, a sawchapawpa nata mydi khih pavâ hlâta lyu lâ cha za sie hra ei ta.
Satliapa â hao kawpa Meithei apiana chôta vaw sie ngâpa cha va hmô ta, “Khataih
lâ e na sie? Khih chhao pavâ mâh tlôh va. Eima laihsapa kha na vaw hmô bahlah
tlyma?”, tahpa ta hiahri ta. A satliapa chata, “Â, khataih lâ hmah sie bao va
na, Thlâpâzy khaih pha kaw a tahpa hnaihta na, Pavaw pakiana lâ ei sie chakhyh
laih bao. Aw, nama laihsanô chhao chapu liata za hmô na ta, a mokuh pahâh kaw
ta, bie chhao a chho va na, a satliapa nata a ziakhoh ei ta, ama mokuh a pahâh
ngâsâ. Nâmo chhao zu u la nama za hmô thlâh ha hra khaw”, tahpa ta sie lymâ ha
ta.
Chatanachata, a nô nata
sawchapawpa cha chapu za tlô ei ta, a sawchanô amô thlâhpa cha, “Thyu bâ teh,
ahy nahta maw namâ mô?”, tahpa ta poh cha kei hlai ta, a sawchanô nata Syukipa
cha kei hmô thlâh ha ta. A nô chata, “Ei saw, ei ngiapachhi bao cha la! He
hawhpa nôchâ mah ei vaw rao vei maw”, tahpa ta cha chaimâh ta, khâpa hmahta
phahnai khao tlôh leipa ta. “Ei saw, na khopa paw nahta tlâ cha vaw pahneisa
molo mawh sala na thi lei awpa tlai”, tahpa ta chana chôta angiapachhina bie
cha thata reih ta, châhrasala phahnai khao vei, a sawchanô cha thi ha tlôh ta.
A ri cha a sawchapawpa nah chata paso-panô ei ta, vâsâh mothlih chhaota o lâ
cha vaw kua ha ei ta. A satliapa o lâ cha vawh ta, alynabiezy va reih ta. A
satliapa chata, “Keimozy la eima tao theipa y bao vei, nama sawchanô chhao mokuh pahâh kawpa ta a
satliapa nahta amâ mô thlâh ha khaw. Khâpa hmah pachâ’pa y bao vei, palôh pahâh
kawpa ta va y bâ mah y”, tahpa ta biechhâna cha vaw chho ha ta. Phôh patlô, la
patlô, Mâhleinô ochhi chapia chapô!
PA-ÔPAZYPA
(Pahno hapa châ’ sala ,ei bâhsai haw’pa tlai!!)
~ L. Beimokhai
ALÂ
EI-1- NA
Pawhrâhpa :
(Thâtihbu reih pahâh kawna chôta) Nôpih, ei chhâhnamei kha na vaw pie
tua tyh.
Nôhrâhpa :
(Chhâhnamei vaw pie pâna chôta) Mydi chhâ hela âsosih via la a pha kawpa
ta ei pahno. Mei na na pazy tu ha.
Pawhrâhpa :
…khaih, chyhsapazy cha eima tlâh chhôhta nata eima hrochhôh ta eima aoh khopazy
tao leip’aw sih la,eima thi tawhta ma eima tao tly? Chyhsa phusâ ta chhao pazy
pi va…!
Nôhrâhpa :
Cha hawhpa lâ châ lei ta, chyhsa phusâ ta na pazy nahta pazy lei chhao châ hra
vei. Nohkha ta byh palih (4) lymâ pazy tyh bailai chi ta, chata a châ khiah cha
thlakha ta byh 120 lymâ na pazy tahna châ ta, cha cha phusâ lâta za pachâsa
heih sih la,byh kha (1) Rs 35/- pata cha thlakha liata chhâhnamei mâ lia sai ta
Rs. 4,200/- a chhâ lymâ tahna a châ bao
tah tyh. Eima pachâpasia khiahta la i â chhih kaw hra mâmy ta tyh…?
Pawhrâhpa : (Pahnei pâna chôta) Nôpih âh…! Mathematics na vaw thai ngâsâpa he, vaw pahno
beih leipa na ta.
Nôhrâhpa :
Cha hawhta saisona lâta la khao leipa la, a pha kawpa ta pachâpasia tua.
Pawhrâhpa : (Pahnei pâna chô pyly ta) Châhnamei ei pazypa vâta ei khata chhao nie eima chaheihpa
pahno mâh va na!
(Cha
hawhta ama rei ngânona chata o chareipa a vy ta).
O chareipa :
E khai…! Khâpa rimâ ma nama reih ngâkaw nâmo nôvah cha? Nâmo nôvah he la namâ
vaw khy ngâsâ na. Ahy hro thâ hmahta â vaw ngiah tlai vei ei chi…
Nôhrâhpa :Vaw
charei tua, vaw charei tua. Atamy cha dia mydipi tawhta nâ vaw lâ laih thlâh
haw? Chi lâta dua ma na pachhihsa kaw.
O chareipa : !!! Khâpa hro vâ châ bao vei. Nama thâtih rai
ta eima pahno khao leipa naihta na e, nama tlâh ma, tlâh vei ma chhao khâpa
hmahta eima pahno khao leipa cha..!! Nâmo hra ta maniah charei awpa he â chhuah
raita â chhuah leipa ei chi ta.
Pawhrâhpa :
Eima tlâh phano na a châ taraw bao. Keima chaipa he na ei chhôh ydâh raita
phathai leipa ta, pasa ngâthlâh ha ta. Mohropa nah he la Khazohpa ngiachhiena
vâta ama tlâh phano na a châ taraw…Châhnamei he vaw pazy hra bao.
O chareipa :
Uh u, pazy mâh tua va na. Chhâhnamei he la ei pathleih chy tua aw. Ei pazy
lâlao ha nahta la â taih thei lei tu ha tyh na ta, pazyh parah ngâthlâh hawpa
he ei khoh thlâh ha tyh naihta eima nô ta karaoti he tlao pa-ô thlâh ha hra la
na tah ta, karaoti tlao hnei vei ei chi ma?
Nôhrâhpa :
Ei hnei thlâh ha tlai maw. (Ano tlao kaw pa-ô pâ ha tua ta). A iah pha
ngâsâ. Chavah kao liata ama pazysapa châ ta, a pahâh ngâsâ.
O chareipa : (Karaoti kaw pa-ô ta). Aw..a châ he. A iah pha kaw tlai na. A pahâh ngâsâ.
Nôhrâhpa :
Eima paw chhao he châhnamei he pathleih sala, karaoti he tlâ pa-ô hrasala a pha
via nahta ei pangiasa kaw na.
Pawhrâhpa :
Reih tua khâ…Karaoti he la pa-ô khoh ngâsâ na, a roh ta a chhie bailai, a
machâpa nah roh na nama pahnâh.
Nôhrâhpa :
Eima paw he la â… a tah leina lâ he la pahieh thei awpa raita châ leipa ta na,
a buabâ kaw.
O chareipa : (Pahnei pâna chôta) He ta â pareisa hr’aw ta, thlaita a vaw pa-ô thlâh ha hra
bao na.
Pawhrâhpa : (Pahnei pâna chô pyly ta) khaih â…nâma hawhta
ama nô nah a chipa ei châ leipa cha ma.
O chareipa :
Bie zao leita, na chhôh pasapa cha thohna-o lâzy nâ pamosa rai ma..?
Nôhrâhpa : (Ama paw ta âchhyh hlâta â vaw chhy para ta)
pamosa thai aw tly..! Keimo paw he la thohna-o ngai awpazy he chapawsaw
leina lâta pachâ ha ta, a bua ngâsâ.
O chareipa :
Aw…cha hawhta naikaw pachâ awpa châ va.Tahmâ daihti liata pasana hrizy a hluh
thlâ bao nahta, cha hawhta ykhei thlâh h’awpa châ vei. Chhôh lâchhâh chhochhi
he la palôhkhôh awpa raita châ vei.Thlai â pamosa para la a pha aw.
Pawhrâhpa :
Nâmo he la aw…! Chhôhzy tlai cha a pasa hra bao tly.Thlaita a vaw pha thlâh ha
heih aw.Tahmâ chhao a vaw pha kaw bâ heih bao na. (Châhnamei â khai pâ heih
ta).
Nôhrâhpa :
Keimo paw he cha heta mâmy a y tyh my. Chhâhnamei hra heta buakha nata buakha
heta pazy thlâh ha ta, a sabia chhaota a raokhei khai ha hi.
O chareipa :
Thlai akaw pamosa la a pha aw. Na pavyhzy chhao â hlia thei mâhtâ. A pasa kaw
hlâta thlaita â pamosa la, htlâ patoh aw chi ta a pha. Patlâhpa hlâta âvaihpa a
pha via ama tahpa khâ..
Nôhrâhpa : A do tlai my. Eima paw he la phusâ pahryuhna
zie sai heta y ta. A bie ta a kho bailai, keima ta ei reipa chhochhi he la, â
ngiah lei pachai tyh.
O chareipa :
Cha khiahta la ei vâ di laih hra tua aw. Atlâhpa ta eima hmiazy â hmô heih pi
ta, a ly awpa a châ hmeiseih. Nie pahâh tua u sy.
Pawhrâhpa :
Tlâ charei chy leipa chi ta.
Nôhrâhpa : A do na, tlâ charei chy leipa chi ta, maniah
na palôpahawh kawpa tlai ta. Chakhiahta la nâma chhao niepahâh sy.
(Poh
paraipa â vaw khaw ta)
ALÂ
EI-2-NA
(Laihsa
School a bâh penawhzy â
vaw
lâ ei ta)
Laihsa-1 : Khaini na hnei ma? Atanoh la ei kha ta hmahta pa-ô tlâ
leipa na ta eina pahla sao thlâh ha.
Laisa-2 : Ei hnei ngâ thai aw..! Kei chhao pa-ô awpa eina byuh kaw
hra mâmy. Daoh eima tlô tita eima chalei khaw.
Laihsa-1 : A pha kaw chu, Khaini a y vei nah heta la khâpa tao he
hmahta pahâh thei khao tyh na.
Laihsa-2 : (Pahnei pâna chôta)
Eimâ lyu dâh chu.
Laihsa-1 : (Pahneina chô pyly ta) Nâ la a byh liata châ â rohpa
zydua hi, nâ vao khai ha bâ thlyu na?
Laihsa-2 : (Thata pahneina chôta) vao khai e…â..!! ei vaona a rei ha. Nâma chhao hâhkô tawhta
cha a byh nothlahpa liata nâ choh thei ha bâ hr’aw vei mâ…?
Laihsa-1 : Ei choh cheingei bâ aw. Ei nothlahpa chhao eina kaw hiah
khai ha ei mâmy.
(Ama pano ta thata pahneih ei ta, daoh chhao cha thlaita tlô
pâ ha hra ei ta. Khaini ama pa-ô khai tawh chata palôhtlâh ngâsâpa ta â vaw di
laih ei ta. Cha hawhta amâ vaw di laih ngânona chata satlia pakha Lailai heta
vaw pha ei ta).
Laihsa-2 : Lailai, khâpa na tah aw? Tahmâhlâ dua ma na sôh kaw tyh?
Lailai : Buahkha ta tlâ ei vaw charei laih hra hi. Atahmâ ma School
nama bâh?
Laihsa-1 : Um, tahmâ eima bâh. Atanoh la eima pano ta khaini pa-ô awpa
maniah pahla tu ha ta, atahmâ vaw chalei pi ta, eima hu liahsa â hno ha.
(Thata pahneih ei ta) Na pa-ô khoh hra ma?
Lailai : Ei châ ly kaw ei. Khoh mâh tua va na.
Laihsa-2 : Lailai zy cha khoh vei mâmyh. Pa-ôpazypa raita atao beih
lei cha ma…!
Laihsa-1 : Kei la, chapaw khâpa hmahta apa-ô tlâ leipa la pasâhsa va
na. Ama chapaw vei tu ha ei tah. (Pahnei pâna chôta Lailai cha kei moh pâ
ta).
Laihsa-2 : Kei la, ei pasâhsa kaw ei. Keima chhao he hmahta ei
pathleih thei khao lei vâta a châ. Pathleih awpa he ei khoh ngâsâ ha tyh mâmy.
Tahmâ
chhâ liata Satlia pa-ôpazypa atao leipa nahzy he la ei pasâhsa ngâsâ ha ei. Ama
hâh hrata a pathaih thei bailai.
Lailai : Cha hawh ngâsâ… Ei sia kaw vâzy nata ei
pathaih khoh kaw vâzy châ hlei bao vei. Kâchhie na nama pachhihsa kaw.
Laihsa-1 : Chahawhpazy cha la pahnothai thlâh tyh. Lailai, a cha khoh
pâ (star) vâta tlâ a châ chuh. Eima khopa nahzy he la eimâ châh kaw tyh bao na.
(Thata pahneih ei ta.
Laihsa-2 : Kheihta lâ raita pachâ thlâh ha tyh. Khaini zy cha a pha
leizie pahno thlâh hana chôta nata, eima aoh ta akhopa eimâ sôh thei tyh lei
vâta eima pa-ô tyhpa tlâ châ ta. Cha nota a pathaih kawpa nata âsosih thei
kawpazy cha pasâhsa amâ chhih kawpa cha ma.
Laihsa-1 : Hmeiseihta cha keima chhao ta a sia ei tah kaw hra mâmy.
Sai tlâ ei vaw soh hrapa a châ khaw. (Pahnei pâ ta).
Lailai : Nâmo he la, nama ydâh hi pahnothai awpa raita châ vei ei
chi. Ei no na paza awpa namâ chhuah thlâh hapa he. (Cha hawhna chata pahnei
laihna chôta ama o lâ chyu a di ha ei ta).
ALÂ
EI -3-NA
(Lailai nata a Viasa â vaw lâ ei ta)
Lailai Viasa :
Lailai bie cha chho awpa hnei na ta.
Lailai : Khâpa rimâ maw..? Cha rai cha….
Lailai Viasa :
Judith ta bie na vaw ta ta. Nâ he la na vaw vâhnei (Luck) kaw tyh na.
(Pahneipâ ta).
Lailai : Eih !!! Nâ la aw, nâma tlaimy vâhnei (Luck) via chi y.
Khâpa bie rimâ maw?
Lailai Viasa :
Judith ta a cha Star kache ha. “Nâ vaw
biepa mah y” na tah ta, “Keima ta la chho ngâh tlôh leipa na ta, navaw
chhopa cheingei mah y”, na tah ngâthlâh ha ta. Kheihta na pachâ?
Lailai : Keimozy hawhpa tlaita maniah vaw khoh
hrapa cha aly awpa duama a châ kaw! Alynabie na vaw hlâpa mah y.
Lailai Viasa :
(Pahneih pâna chôta) Alynabie reina ngâlâh ma ei chho aw? Pha na tahna
ziezy chho tlâ hr’aw va na mâ?
Lailai : Cha hawhta rei thai awpa châ vei. Hmeiseihpa ta la nâma tlâ
châ chi ta, ei palôh hmeiseihpa tlâ ei cha chho khai lâlao aw. Judith he a sia
tah na ta, a hmi chhao a chhie tah tiarâh va na. Anohdeikuala, atahmâ daihti
liata pa-ôpazypa ataopazy he la ei palôh lia raita ama rie thei vei!
Lailai Viasa :
(Thata pahneina chôta) Nâma he la na chakhieh-charieh tu ha tyh. He
hawhta cha kheihta nâ tyh thei aw?
Lailai : Chakhieh-chariehpa chhao châ vei. Tahmâ
daihti hmo mâzy a ru bailai, eima nie nata do awpa hleikhô ta, a pa-ô awpazy
taihta pachâ lymâ awpa la a ru tu ha aw. Chahleikhô ta a pa-ôpa roh ta ochhôh
vaw bie thlâh ha aw ta, riethei â chhih tu ha aw. (Thata ama pano (2) ta
pahneih ei ta).
(Cha hawhta ama rei ngânona chata Judith cha ama yna lâ
pangaipa ta a vy laih ngâ kaw ta, Karaoti he vaw pa-ô pâ laih ta)
Lailai Viasa :
Lailai, moh tua, Judith cha â vy ngâkaw hu, veiseih kawpa ta biezy â chho mah
y.
Lailai : Kei la a kiahpâh liata y awpa ei ngiaroh
kaw. Na hmô ma.? Karaoti a pa-ô pâ thlâh ha heih hu. A roh a chhie bailai.
Lailai Viasa :
A kiapâh liata na y cheingei chu. Chavei khiahtala riahchhie a chapaw vei tu
ha, a cha tah thlâh ha aw.
Lailai : Pei vei,a khoh khia tlâ na tah lavâ..! A
karaoti roh na a chhie thei tu ha. Laihsa pi tlaita Oriflame roh khiah ma a
pahnâh aw tah ngâno ta, Karaoti roh saita a pahnâh thlâh ha tyhpa la na hoh
thai vei.
Lailai Viasa :
(Pahnei pâna chôta) Hmeiseihpa ta la keima chhaota a kiah lia y rairu ei
tah kaw tyh hra mâtâh. Laisazy cha asohsi via tyh awpa rai na a châ. (Judith
chhaota Lailai zy yna cha vaw tlô pâ ha hra ta).
Judith : (Karaoti pa-ô thlâh hana chôta)
Lailai zy cha khâpa rimâ nama tao? Nama palôh duama â lie hmi kaw! (Lailai
nata a Viasapaw cha Judith kiapâh liata atyuh awpa ama ngiaroh kawpa vâta a ru
lâta thata â tlei ei ta).
Lailai : Khâpa eima palôh cha ma â lie hr’aw tly?
Pa-ôpazypa pha lei ziezy vaw reih pi ta hi. Eima biereipa vaw pahâh tu ha pi
ta, nâ vypa chhao vaw pahno rai leipa pi ta. (Lailai Viasapaw cha a ru lâta
vaw pahneih ngâkaw ta).
Judith : (Kâchhie pâ kawna chôta a karaoti cha
pachhao para ta) Cha hawh cha la ei kâ duama vaw chhiepâ kaw! Nama hmia
chhao cha vaw kha pâ khao vei ei na.
Lailai Viasa :
Kâchhie n’awpa y vei chu. Nâma ta na pa-ô tyhpa karaoti zy cha a Special a
châpa kha ma. (Thata pahneih ei ta).
Judith : Ei nâ…!! Chyhsa nama mohnao dâh hi, â chieh thlâh ha, ei no
eina za kaw.
Lailai : Mohnaopa châ vei. Hmeiseihpa ta la, tahmâ chhâ â sosâh bâ
thlâ bao nahta, karaotizy nama pa-ô ngâthlâh hapa he la pha tlai vei. Hmi nata
sâ liata la Marapa sawzy ta pho hropa eimâ kho leina y tlâ khao leipa ta, eimâ
kholeina sâkha ngâlâh a ypa ta pahno na ta pei ei tah kaw tyh. Eima Mara laihsa
nah he na ama hâh a vyh tu sai. (Thata pahneih ei ta).
Judith : Cha hawhpa lâ raita vaw pachâ beih leipa
na ta, a pahâna sai vaw pachâ tyh na ta, a pei dâh la.Tahmâ tawhta la
Pa-ôpazypa rairai he tao beih khao aw va na tahpa nama hmiakô liata nata
Khazohpa mohmô liata bie liahsa ei taih ha.
Lailai Viasa :
E khai…a rônah kaw dia. Na taopha ngâsâ. Nâ hela hmopha leipa a châ tahpa na
pahno tawhta thlaita bâsai thei chi ta ei châ lykhei ngâsâ.
Lailai : Chyhsapa la he hawh awpa tlai he na a châ hi. Cancer
liahsa ama vei tawhta pathleih ta bâsaipa la khâpa hmahta phahnai vei. A daihti
ta liata pathleih thei chi ta, kei chhaota ei châ lykhei ngâsâ ha hra.
Judith : Nâmo hlâta keima ei ly via syulyu. Keima châta pha awpa na
chho ei chi ta, nama chô liata ei ly hmeiseih. Thlah na vaw chhâkhei ngâthlâh
ha muh vy. (Ama zydua ta alyna ku â chalyu chyu ei ta, aly kawpa ta ama o lâ
chyu â di ha ei ta).
ALÂ
EI 4-NA
(Chhôhkha hmiatuapa nah â vaw lâ heih ei ta. Chhôhkha
pawhrâhpa cha a chhôh pasapa vaw paru ngâsâ ha bâ ta).
Pawhrâhpa : Nôpih, ei chhôh cha dia ma pasa ngâthlâh haw. Ei thazy
chhao rai dia ma chhâ kaw.
Nôhrâhpa : Kheihtarai châsala, atanoh la thohna-o lâ tlâ pangai tua bâ
ei si. Na y dâh hi ei pachâ rai ta pha thei vei. Anohchareih ta na tlahpahnai
via ngâthlâh hapa he. (Thata a reipasao tawhta vâsâ ta thohna-o lâ apamosa
awpa cha paryhsa ha hra ta).
THOHNA-O
SU LIATA
(Thohna-o lia cha chyhsa vaw hluh
ngâsâ ha ei ta).
Nôhrâhpa : Eima paw, kha lia khata a pasai la, avaw tyuh chy la,
Apamosana châhna va la para tua sa y.
Pawhrâhpa : A vaw para via mah
y. Ei tha a chhâ ngâsâ.
(Nôhrâhpa cha thlaita vaw kua para heih ta. Dawhty room
lâ angia awpa ta hâ thlâh ha ei ta.
Buakha tlai ama hâ tawhna chata ama moh cha vaw aw ha hra ei ta, Dawhty room lâ
cha a ngia ha hra ei ta).
Dawhty : Kheihta na y? (Pawhrâhpa cha a thazy
a chhâ kawpa vâta biezy chhao reih hoh khao leipa ta. Nôhrâhpa ta a vaw chhy
lymâ ta).
Nôhrâhpa : A chhôh he pasa ngâthlâh ha ta, zâhnia lâ tawhta chhochhi
kha cha a thazy he chhâ kaw ta. Â mô raita amô thei ma pi.
Dawhty : (A nahthliena chata vaw
nahthlie para lymâ ta) Pa-ôpazypa na tao tlâ ma?
Nôhrâhpa : Chhâhnamei he thata pazy tyh ta. Hmo hropa he la tao tlâ
taraw vei. (Dawhty chata a palôh ta Cancer a châ nahta pangiasa ngâsâ ha
ta). Dawhty : Endoscope ta
moh tua awpa a byuh aw. (Endoscope ta ama vaw moh khai nah chata) A pei
dâh la e. Pa-ôpazypa vaw tao tlâ leipa vaw châ mawh la he hawhpa duasu liata
namâ duah lei awpa tlai ta. Ngiaroh kawna chôta ei cha chho awpa ei byuh ha
tlôh ta. Nama paw pasana he Pavyhpi Cancer a châ.
Pawhrâhpa : (Thachhâ kawna chôta) A hmeiseihpa mâ….!!!?
Dawhty : A hmeiseihpa a châ. Anodeikua la palôh
chhyu kawpa ta y â chhuah mah y. (Nôhrâhpa cha a pachâchhie ngâsâpa ta a khu
thlâh ha ta).
Pawhrâhpa : Chakhiahta la, châhnamei ei pazyna tawhta Cancer cha a
veipa ma ei châ aw?
Dawhty : Um…a châ. Châhnamei dei leipa ta
pa-ôpazypa chi Khaini, Sâdâ, Râja, Karaoti zy nata Aomâ tawhta ama taopa chi
tawhta maih heta cha Cancer a tlôkhei thei khai ei.
Pawhrâhpa : A pei dâh la, keima cha ama rei tyhpa thei tyh hr’aw sala
ei vaw zo beih vei kha maw! Pa-ôpazypa atao leipa cha CHAPAW SAW leina hawhta
vaw pachâ tyh na ta, taopathi thei awpa châ khao tlôh leipa ta, chi â chhihzie
nata pei ahria pasa zie vaw pahno hapa châ sala, ei vaw bâsai h’awpa tlai.
Dawhty : A
do kaw tah tyh. Nâma hawhna heta chyhsa hluhpi zy chhao cancer ama vei tahpa
ama pahno tawhta Pa-ôpazypa ama vaw tao tyhpa thata â ngiapachhi tyh ei ta,
châhrasala taopathi thei awpa rimâ châ khao tyh tlô hleipa ta. Eima râh he
pa-ôpazypa chôchâh lia heta eimâ hra awpa he a byuh ngâsâ ha bâpa a châ. Cha
hleikhô ta KTP zy chhao heta maohphaona eima hnei lai ngâsâ hapa a châ.
Atahmâta KHP manôhzy heta eima taozie maniah amâ mopâ ngâthlâh ha tyhpa châ
tlôh ta. Atahmâ duasu hawhta eima sie lymâpa ta a châ khiahtala, eima râh sie
lymâ n’awpa he pachâchhie âchhih ngâsâ hapa a châ.
ALÂ
EI -5-NA
(A
tlâhleipa-o a vaw lâ ta. Pawhrâhpa cha a pasana paru ngâsâ ha bâ ta)
Nôhrâhpa : Eima paw, na hu cha â hno via ma? Ti chakuapazy na doh khoh
ma?
Pawhrâhpa : (Bie rei awpa chhao a ru tah ngâsâ ha bâ ta, Ti chhao
cha a phapa ta chhao doh thei leipa ta) Eima nô, ei tha dua ma chhâ kaw, ei
daihti hnôhchaipa â hnia hapa ta na ei pahno. Tahmâ ta bie ei chata awpa he a
pha kawpa ta vaw nahthlie la, na palôhrupa liata khâchâ âvaw vaoh lymâ ma y. Eima
sawnah he tahmâ no tawhta Pa-ôpazypa chi rai rai ama tao lei n’awpa ta vaw
pachu lymâna chôta vaw vaih pha ei mah y.Keima duahmo tawh heta pachuna phapa
vaw pie lymâ u la, tahmâno tawhta pa-ôpazypa tawhta ama pathaih lei khiahta la,ama
vaw pahno tita la keima hawhta a hawh tu pathlei hra aw.
Tawhta la, nâma chhao sawnahzy a mopâtlâh
châ awpa ta na karaoti pa-ô tyhpazy chhao vaw pathleih khai ha hra mah y. Keima
duahmo tawh heta eima ochhôh nata khitlâh, eima râh heta âtaopathina ta khâ vaw
hmâh ei sala, tahpa he ei khoh ngâsâ hapa a châ. Lômaohna vâta tahmâ duasu
liata a vaw duahpa châ tlôh na ta…
Nôhrâhpa : (Cha hniehnuh pâna chôta) Eima paw, pachâpha ngâsâpa
ta y tyh khawh. Na bietapazy kha my beih aw va na. Eima sawnahzy he hawti ta
chy ei ta, a pha kawpa ta vaw mohôh aw ei na ta, eima pachha hmâ cheingei
aw.Tawhta la, keima cheingei chhao Karaoti ei pa-ô tyhpazy chhao ei bâhsai khai
ha aw tahpa liahsa Khazohpa mohta bie ei taih khai ha hra.
(Cha
hawhta Nôhrâhpa bie a rei khai tawhna chata Pawhrâhpa cha â pahâ/Thi ha ta)
Nôhrâhpa :
(Thata chana chôta) Eima paw, maniah na siesai hmâ kaw dia…kheihta keima deita
eima sawnahzy he ei vaw mohôh thei rimâ aw? Vaw thyu heih tyh. Lôhmaohna vâta
eima chhôhkha ta eima taona he la a pasa tu ha na…
(Cha hawhta palôh pasa
ngâsâpa ta a cha ngânona chata, ama opa-lyuhrizy chhao a vaw ngia hôlô hra ei
ta. Thokhazy cha vaw cha pâ lymâ hra ei ta).
A
CHHÂ HAW
Source:
Board of Mara Literature, MADC, Siaha.

Comments
Post a Comment