Editorial
Eima pahno chyupa hawhta zâkô,
November 2019 rachhôh tawhta China râh tawhta âthaopa, Novel Corona Virus
(Covid 19) chata Khizaw patypamâ chaimâh ta, eima râh India chhao maniah
angiahnaopa ta chyhsa hluhpi ta he pasana he veipa ta,athi kheipa chhao ama y
hôlô bâ hra.
Sawhkhâ ta India râh pôhpalôhpa
liata Lockdown a phuah hapa vâta Hla nata Bie Pachawh (April) 2020 Issue chhao
vaw papua thei leipa pi ta, pei tah kaw pi ta, atahmâ he Pachawh nata Patô p[akaohpa ta vaw papua pi ta, Hla nata a
latuhpazy nama pachâthaina eimâ haw.
Mizoram State liata chhao he
pasana hri vâta avaih awpah a peimawh kawpa vâta sawhkhâ nata moto ta avaih
chaimâh pi ta, India Prime Minister ta he hri tawhta avaih a byuhzie pahnopa ta
zawpizy khôtho pua tlâ lei awpah ta pakhânazy vaw tao ta, chyhsa hluhpi ta
biepiepa zyhpa ta ama y hai nota thokha, sawhkhâ biepiepa raita apapeisa leipa
ta, khôtho a pua ngâthlâh hapa eima hluh kaw tyh bao.
Sawhkhâ nata Awnanopazy ta eimâ
boh n’awpah ta pachâna hluhpi hmâhpa ta ryh ama raopazy he moto ta zyh chyu tyh
sih la, cha chata eima râh, eima khitlâh, eima ochhôh châta rai rônah ngaitapa
hriapa ta, eima unawh, eima sawnah, eima opalyuhrizy eima pabohsa tahpa eima
pahno awpah a pha ngaita.
Hmialâ daihti liata chhao, he
hlâta pasana hri chichhih viapa vaw pua aw vei tah thei’pah châ leipa ta,
pasana hri cheingei leipa chhaota sawhkhâ nata pyzy ta eima râh châta ama
hmahlanazy deichhytuhpa eima châ lymâ awpah he Mara sawzy châta hmo peimawh
ngaitapa a châ.
Ngiapâ pha kawpa chhao eima vaw
châ thei aw, thi thlalôhna chhao eima hnei ha ngyu thei aw. Chavâta thi awpah
achi leipa hawhta avaih leipa ta eima y khiahta la hmo pei kawpa a châ aw.
Keima mo pakha thi awpah ei chi leipa khata ei thi hnôhlâ ta eima lahpi sawnah,
eima unawh nah ahy ta a vaw mohôh aw. Hri chichhihpa vei awpah ei chi leipa
khata ei chhôhkha nata opalyuhri zydua paka khai h’aw sala, cha nah chata
chyhsa vaw paka pachhuah khai ha heih ei sala, Mara saw, maluh chyhtazy cha
thlaita eimâ mua khai thlâh h’aw cha zaw,
Chavâta, patlâhpa hlâta avaihpa a
pha via ama tah tyhpa hawhta, moto ta eima hnatlâna nata hri-iah pathaihna he
pachâ peimawhpa ta sawhkhâ, NGO nata Awnanopazy hriaparaoh lymâpa ta, ama rei
angiah via lymâ ei suh u.
Plastic
Nata Apuapa
~ H. Beilaikô Nôhro
New Colony-II,
Siaha
Na vaw
hmô tyh hr’aw
nahta ei pangiasa ?
Khichhôh liata nâ khiekhâ
laihna liata eima
chheipâh liata apuapa
eima thypakhypazy hi. Eima
tihry (nallah) nata side
drain zy liata
hnaihny eima patoh
pakhypa a thu
hôlôpazy hi ! Eima
sôhdaohna su nata
eima thopi daohzy
kiahpâh liata apuapa
eima sohpakhypazy hi.
Eima khihtlâh hmi
a pachhie tlaina
ta tyh ? A sia
viapa ta nâ kei
khiekhâ laih khiahta la
zawpi eimâ hmaohna
su (Our Public Amenities) field, Hall, Office, Quarter
etc zy
chheipâh liata apuapa
eima thypakhypazy na
kei hmô laih
heih aw. A chakhiehcharieh viapa ta
na kei mohpasia
laih heih khiahta la,
cha suzy liata
kuvâ eima niena
chinai eima baipa, pachih eima
pachhaona nata thihniah
hawhpa â bai
hôlôpa na kei
hmô laih heih
aw. He he tahmâ
ta marapazy eima
hrozie nata eima
khihsazie cha a châ.
He heta
eima chî châna
maniah a phualuah
kawpa ta ei pahno. Hmahsiena, a sosâhna a
chadaipata hmophapa hnei
eimâ chhuahna lâ
liata eima pahrâna
suzy nata eima
chheipâhzy â pathaina
châh chhao pahno
khao mapi.
keimo mo
pakha he â
pasipathai kawpa ta a mohôh pha
kaw ei sih
la, eima ochhôh pathai
beih leipata â thlâ-zi
thai beih leipa sa la. Eima
Ochhôh ngâlâh ta he mohôh
phapa ta pathai tyh
ei sih la, eima chheipâh
pathai beih leipa heih
sa la. Cha hawhna
chata eima khihliah (Streets) zy cha phei
ta charei khoh (â khiekhâ / â hlaihlâ
khoh) lei awpah ta a
puapa nata pasi
â chhihpa châ heih
mawh sa la. Khôtho
lâta chyhsazy ta chyhsa
â sosâhpa, chi nata pho
hmahsiepa, laiseihpa, zah âchhihpa, mopâtlâh a
châpa ta maniah
ama rao beih
ma ? Nâ nata kei
chhaota rao chachei
ta hr’aw ma pi.
Chyhsa vâtlâhpa ta la
‘Pathaihna’ he hmahsiena
nata laiseihna sâkhâ
hawhta eima pachâ. Pathai awpah ta
deikua mo hropa ku
liata soh thai’pah
châ leipa ta,
keimo tlai ta
eima tao, hria hra awpah tlao a
vaw châ
tyh.
Cha cha
moto ta eima
chhôhkha, eima khihtlâh,
eima society nata
eima râh hnohta
eimâ bâhpa miakha
a châ. Cha eima
tao hialia
awpah cha moto
ta pahno leipa ta
eima vaw uasa
tyh beih leipa vâna
tlai chata eima
Ochhôh, eima chheipâh, eima khihtlâh, eima society, eima
community nata eima
râhzy cha thata
a vaw pua ha
tyh. Eima vaw
pahno hawh tuna
chhao he hmo
pei ngaita kawpa
a châ ! Eima
pahrâna su he ahy ta hmahta maniah
vaw pathaipa cheita
beih aw veih
ei. Khizaw hmahsienazy vâta
chhao a vaw pathaih
thei rimâ awpah
châ hra vei. Keimo
a pahrâtuhpazy chô
lia tlaita â
pahniehpa dei a châ.
Baih(blame) awpah tluapa ta
â heihpaliepalâ ngâh
hr’aw sih la keimo
vâ hleikhô ta
ahyhhmah ta y
chachei ta veih
ei. Cha khiahta la
eima maohphaohna cha
eimâ pyh thei
aw ma ? Tao hria khoh
leipa ta eimâ râsai
thlâh ha aw ma
? He
hlâta pha viapa
pahrâna hropa hnei
khao tlôh pi va
! Eima Tî nata Râh
he khoh khao
leipa ta puasaipa châ
heih mawh ei sih
la, chi
hro pho hropazy
cha keimo hlâta
â pathaipahâ viapa,
â mohôh pha
viapa sai châ
lao heih ei..!
Apuapa he
moto, chhôhto, khihtlâh nata
sawhkhâ pî tlai
chhaota eima buakhei awpah
â ngiah hmeiseih.
Ahyhmah ta su pathaih
leipa nata apuapa
su liata pati
nie khoh lei
p’aw pi ta, ngai â si khoh
hra lei p’aw
pi ta, â mô khoh
beih hra lei
p’aw pi ta, a tyudua
khoh hr’aw ma pi. Vâtlâh
nata sawhkhâ chhaota
cha hawhpa su
pathaih leipa, su puapa
nata roh chhiepa
suzy liata zawpî
a hmaohsiahna pachhuahpanoh
beih hr’aw veih
ei. A chhâpa cha kha su khana
a pathaih vei. Kheihawhpa a
châpa chhaota chyhsa
payzia n’awpah ta la
pathaih ha tua awpah a byuh.
Chatanachata su pathaihpa, su
hmâtlâhpa a vaw châ
thei aw. Cha khiahta la
kha su a
pathaih leina chhâpa
kha khazia e ?
kheihta e kha su kha a
vaw pua
thai ? Â no khota
a vaw puapa ma
a châ aw ? Ahy
ta e vaw
papua ? Khazia e
a vaw papua
thlâh haw ? Tahpazy
cha hiahrina a
y theipazy a
vaw châ. Kheihawhpa su
nata hmo rai
he ano kho
tlai ta pualei
thei (thai) vei tahpa
cha moto pahnopa
a châ. Cha
khiahta la a papuapaleituhpa cha
ama y tahna
chhao a châ. Cha
cha keimo a
su liata a
pahrâtuhpazy he eima
châ tahna chhao
a châ hra.
Apuapa thyna kyh he
eima pahno kaw
saipa ta â lâpa
a chķ tarawpa ta,
eima thyna dâh
nata eima thyna
su deikua a
pahno beihleipa eima
lyu kaw. Chyhsa hluhpi
ta apuapa eima
thyna dâh he
reipachhie khi a tlohpa a châ.
Eima yna
suh tawhta deikua
apuapa hawhta pachâ
pi ta eima kei
thyna su deikua
tlao eima kei
papua lilaw (hrih) ha
tyh. Eima pahrâna Ochhôh
nata eima chheihpâhzy
cha â pathai
tlai hra pi ta, eima
pahmaoh pakhypa apuapa
deikua eima kei
thy nahta chyhsa
hropa châta hmo
pualeipa nata â
tymâpa tlao a
kei châ heih
tyh. Keimo ngâlâh pathaih
ei sih la mo
hropazy cha ama
vaw pua hapa
chhaota pei tah
leina pathipalôh eima
hnei tahna a châ.
Cha cha pathipalôh
do lei ngaita kawpa, keimosasyh (ngâlâh) kyh
â pachâna palôh
a châ. Chahawhpa pathipalôh
eima hnei khiahta
cha chî nata
pho â sosâh
leipa (uncivilised), vaih
nata tlâh pachâ peimawhna a
hnei leipa (Civic sense)
eima châ tahna
a châ aw.
Kei cha
eima O liata
apuapa eima hneipazy
cha lapakhy na ta, suno
lâ ta pachhaih
na ta. Plastic he
a no-eih (separate) tlai
ta soh na ta, a
pha viapazy cha
sukha liata sohpakhy
heih na ta, âhmie
a zuah tyhpazy hnohta
hmâh chanei heih
awpah ta (For recycle use) ei
pie lilaw tyh
ei. A chhie viapa
hmâtlâh a châ leipa
zy cha pachôpakhy
na ta eima O
pâh liata saimakaopa, tihry (nallah) liata
mei (fire) ta ei kei
rao ha tyh. Cha
hawhna chata eima
niedona a pualeipazy
cha sukha liata
pachôpakhy heih nata eima
O kiapâh liata
râh ruapa (small garden) liata
alei phapa (Furtilizer & Fossils) châta ei
soh pakhy heih
tyh. He hawhta a-puapa
yzie hnei kawpa ta
ei pahleipadia tyhna
vâ heta, apualeipa a thytuhpa motor (Sanitation vehicle) â
vy tita chhao
apuapa thy awpah
rai hnei beih
va na. Alei phapa
chhao chalei byuh
leipa ta keima ta
tlao ei tao
tahna a châ
hra. He hawhta taopa
he a rai chhao
vaw ru tiarâh
vei. Chhôh to (moto) eima tao
chyu thei hr’aw
nahta ei pangiasa. Vaolao chhao O to
ta eima lapakhy
hoh khiahta cha
he chhochhî cha
hmo rainao viapa
a châ.
Eima sawhkhâ
tawhta zawpi vâtlâh
pathaihna (Public
Sanitation) pachâ peimawh
ngaita ei ta, chhôhto
ta apuapa eima
pachôpakhypazy cha ama
motor (Saniation Vehicle) ta maniah
vaw lapakhypa tyh
ei ta. Kho â
chhih hmeiseih tlai.
Châhrasala cha ama
lapakhypa apuapazy cha
eima pahrâna chheipâh
liata kei thypakhy
heih tyh ei ta, keimo
châ pyly ta
hri nata iah (Disease) lâ ta
â vaw lie
lilaw ha heih. He
hawhta eima pahrâna
chheipâh liata tlai
ta hmô thei
awpah ta apuapa â
pachô hôlôpa he
a mo chhao
â ngia leipa
ta, eima khihtlâh hmi
chhao a pachhie kawpa ta
â lâ. A kiah
liata apahrâpa chyhsazy
châta chhochhi cha
hri-iah chichhih kawpa
a châ nahta
ei pangiasa. Plastic chhochhi
cha eima pahno
chyupa hawhta alei
ry (Under earth) liata
kô rei pi
chhao â pabu
ha hra sala
zao pathlah thei
tlôh lei khâh
ta. Keimo hra cha
eima khihsanazy â
sâh via lymâ
ta plastic he
hmâh hluh via
lymâ pi ta, thy
hluh via ngâ
kaw heih tlôh
aw pi ta !
keimosasyh châta rairuna, pasana hri
nata iah eimâ
tao via ngâ
kaw tahna dei a châ.
Athaipazy reizie
ta cha plastic
he alei ry
liata a y
tawhta kô 1000
khô lâta a zao
theipa hawhta reih
ei ta. Cha liata
polythene bag zy
cha kô 10
tawhta kô 1000
chhô liata zao
thei ta, Tî paloh (Bottle) zy
hawhpa chi he
cha kô 450
khô lâta a zao
tyh ama vaw
tah. Plastic he chi
7 tawhta taopa
châ ta, chazy cha ; polyethelyne Terephthalate (PET /
PETE), High Density Polyethylene (HDPE) , Polyvinyl Chloride
(PVC), Low Density Polyethylene(LDPE), Polypropelyne(PP), Polystyene(PS) zy
tawhta taopa a châ.
Plastic he khizaw
râh zydua ta
buakhei ha tlai
ta, râh hluhpizy liata
cha hmâh pasaih
khao leipa ta
pakhâ hapa (Ban) chhao a vaw châ
haw. Eima India sawhkhâ
chhaota pakhâna vaw
tao hra ta,
eima khihpi hluhviazy
liata cha hmâh awpah vaw pasaih
khao veih ei. Keimo
mawrâh state chhaota
târi noh 29th August, 2019
tawhna khata ama vaw
khâh pathao ha
hra. Châhrasala a taopapuatuhpa (Company) he pakhâpa
a châ hlei
tlôh lei khiahta
cha keimo zawpi
lâta hmâh pasai
leina (pakhâna) he cha yzie a
hnei tu
nahta pangiasa â chhih
vei. Ângiachâna ta dâh
nata phôh (Rulse and Regulation) taopa
(ama tawpa) hawh
dei a châ
aw. Chyhsa to ta
a rainao ngaitapa
ta eima hmâ
chaipa, khihsana liata hmo
peimawh ngaitapa, a y leipata eima
y thei leipa (khih eima
sa thei lei) châ
tlôh ta. He hawhta
pakhâ chakhyh thlâhpa
heta cha Zawpi
vâtlâh chhôh a
khai tu nahta
pangiasa tlai va na.
Paritheipa (Drugs) eimâ dyuhna
hlâta chhao a
rai a ru
via syulyu ha aw.
Khizaw hmahsiena eimâ
thôhkhei chaipa nata
eima hmâh phahnai
chaipazy hry liata
a peimawh chaipa
sâkha châ hra
tlôh ta.
He hlâ
heta cha plastic
eima châta rairuna
chichhihpa maniah a tlôkhei
theizie, eima hmiahaopa
a châ hrazie
nata eima châta
hriiah lâ ta
â lie theizie
he â pachu
tiama hri ei sih
la. Yzie hnei viapa ta
a hmâna dâh (Recylce use) nata a
pasopanôna dâhzy he
thata tlao â
pachu hri ei
sih la eimâ thôhkhei via nahta ei
hnabeiseih. Plastic he hmâh
leipa ta y thei
aw ma pi, cha
khiahta la hmâh ei sih
la eima
châta rairuna maniah
a vaw tlôkhei lilaw
lei n’awpahzie ta
hmâh a chhuah ei s’u. Hmâh
chanei thei (Recyle) awpah ta
apasopanôna dâh chhao
he â chu
via ei s’u. Polythene laipa (Rambo polythene) liata eima
hmâh chanei thei
awpahzy cha pachôpakhy
ei sih la, cha hawhna
chata eima hmâh chanei
thei lei awpahzy chhao
cha sukha ta sohpa
ta mei
ta rao thei
awpah ta pachôpakhy ha
heih sih la
a pha chai. Cha
hawhna chata palo (Bottle)
eima hmâh chiehpazy
chhao he thychakhyh
khao leipa ta polythene laipa
liata pachôpakhy ha
tyh ei sih la,
hmâh chanei thei
awpah ta paso pha
tyh ei sih
la a pha
chai hra aw. He
hawhta a rainao kawpa ta
a pahleipadiana dâh (Easy
dispose) he â pachupa ta
eima hmâh hluh
via awpah he
eima châta hmopha
chaipa tlao a châ.
Eima India
râh khihpizy na tlyna liata
vaw mohpasia via
laih tyh hra
la, plastic thychakhyhna vâta (Reckless use and depose
of plastic) khihchhôh liata tihry (Nallah) nata khih
chheipâhzy liata hnaihny
thupa (ih) rohhiahzy
na hmô thei (theih thei) aw. Keimo râh hawti ta
liata plastic thychakhyhna
vâta a lei
â i leipa
ta â khao
hapa (Landslide) chhao na
hmô laih hra aw. He
tawhna heta plastic
ta khihchhôh (khih-liah) hmi a pachhie
zie nata râh
a paraozie cha
na pahno thei
thlyu aw. Râh âsosâhpa
foreign countries zy
liata ama vaw
hmâhpa ‘Bio-degradable Pipe’ alei ry
liata ama sopa
hawhpazy he cha
eima râh ta
â kaw pha tiarâh
mâh tlôh leipa
pi ta. Eima India
khihpizy liata hmahta
ama hmâh pathao
mâh leipa a châ. Chata
a châ vei khiahta cha
chhâvei / chhameih kô, chicheipa
sathaw nata Tilaipi
sizy tawhta ama
taopa Bio-degradable plastic (bio plastic) zy
deikua he taopapua
hluh viapa ta kaw
papuapa hluh via
mawh sala eima
châta a pha
via ngyu aw. Cha
leipa khiahta Domestic
Incinerator zy he
raih theipa châ
maw sala eima
phahnai khei via
hra ngyu aw. He
chhao he Rs. 50,000/-
khôlâ tahpa sai
châ ta, eima budget
ta a pahnie
nahta chhao pangiasa
achhih vei. Tahmâ
ta duasuh liata
deikua cha thata eima
hmâh chaipa
châ tlôh ta.
He hawhta
zawpi vâtlâh ta ama
thy ha chiehpa,
a pualeipa lâta
â lie ha
chiehpa pathaipa ta eima
buakhei ngâthlâh hawh
khiahta cha khatita
hmahta eima khih
nata râh vaw
pathaih thei cheita
aw vei. Sôhdaoh (Shop) sâkha tawhta
apuapa ama thypa
he hmahta vâro
tlai châ ta, a pathaituh
awpah ta chyhsa pathôh (3 heads) a byuhpa a châ.
Chhôh to
tawhta eima thypakhypa
nata sôhdaoh nata
office to tawhta
eima thypa zydua
pahlyhpa ta chhochhi cha
khatlu ta ma hluh aw
ta a pathai
a ru aw vâ tly ?
Mizoram sawhkhâ chhaota
Chite Lui thata
buakheipa ta pathai â
chhuah ta, châhrasala
a hlao tloh
hlei vei. Kô to
ta apuapa nata
plastic ama thypa
cha pôh via rili
ngâ kaw tlôh
ta. Yzie hnei leipa liata ama tha (Man power) nata phusâ
tâkâ (Govt Money) tlâ ama
pahryuhpahripa dei a châ.
He hawhta policy
yzie a hnei leipa
he keimo chhaota
eimâ mopâ (Copy) ngâhaipa ta â lâ.
He hlâ ta
cha ei vaw
reih chiehpa hawhta
a hmâh phahnaina dâh
nata a naosia kawpa ta
a pahleipadiana dâh
he â pahmô (â
pachu) hluh hri ei
sih la a pha
via nahta ei
pangiasa. Eima sawhkhâ
(Biehneituhpa) lâ tawhna heta
a taozie awpah
â pahnopahnâsana (awareness campaign) miah hneikhei
hluh ei sala. VCs
nata NGOs zy ta
maniah mokhei (Check) hluh via
ei sa la. Chatanachata chhôhto
ta apuapa nata
plastic cha anoh-eih
tlaita pachôpakhy tyh
ei sih la, cha
cha eima sanitation
department lâ tawhta
motor ta maniah
vaw lapakhypa tyh
ei sa la.
Khih khôtho lâ
syulyu liata thypa
châ sala, plastic zy
deikua cha su
bypa (Plain Area) liata pahmaohpakhypa ta ‘Patrol nata Diesel’
zy bao thlupa ta
mei (fire) ta rao
tyhpa châ sala. He
Plastic raopa khuh
tawhna heta hriiah (disease) ;
hydrochloride acid, sulphur
dioxide, dioxins, furants
nata heavy metal zy tlôkhei
thei ta, cha hry liata
bisphenol-A (BPA) ama tahpa
heta cancer a tlôkhei via pachai
tyh. Chavâta a thei khiatala
khih khôtho la
cheingei ta rao
awh pa apha. Cha hawhna
chata Plastic Cane nata
Botol (Bottle) zy chhao
cha polythene laipa
liata pachôpakhy khaipa
châ sala, motor ta lapakhy khaipa
châ sala, a company
lâta hmâh chanei (Recycle use)
thei awpah ta paphao
lilawpa châ sala
a pha kaw
aw. Chatanachata hâta eikha (weekly) ta ei kha
lymâ he tao
thei ei sih la,
eima khihtlâh cha
reileipa liata tahmâ
ta eima duasu
hlâta pathaih viapa
nata khochhih viapa
lâta eima palie
thei thlyu aw. Eima
hnatlâh-zôtlâhna (health)
chhao tahmâ ta
eima hneipa (châna) hlâta
a vaw pha via
cheingei hra aw.
Apuapa he
khâpa ma a châ tahpa
ta eima hiahri
khiahta cha, hmo kheihawhpa
rai a y
lei naw’pah su
liata a y
hapa maih cha
apuapa a châ
tahpa ta chhopasiana
eima dao tyh. Chata
a châ khiahta
cha eima Ochhôh
nata eima chheipâh
liata hmozy cha yzie hnei
kawpa nata a
châna dopa nata
a y n’awpah
su dopa chyu
liata eima soh
chyu awpah a byuh tahna
a châ. Apuapa eima
thy awpah chhao
a thy n’awpah
su dopa ta
liata eima thy
cheingei hr’awpah a byuh tahna
chhao a châ. Chata
châ leipa ta
eimâ ryhpaohna maih
liata apuapa eima
thychakhyh ngâthlâh ha
khiahta cha eima
vaihzy nata eima
khihtlâh châta rairuna
eima kei taopa
dei a châ
aw. Cha hawhta vaihzy
châ nata khihtlâh
châta rairuna a
tlôkhei ngâthlâh hapa
chyhsa cha chyhsa
hmahsiepa, âsohsâhpa, chyhsa
phapa, hmatlâh a chapa châ thei vei. “
a-puapa na thy dâh tawhta
na chyhsa châna
hrozie â lâpasia ”
tahpa bieso chhao
he â vaw
do ngaita kaw. Chyhsa
hluhpi cha he apuapa eima
thy dâh tawhna
heta eima hrozie
awpah pahno theipa
eima châ tlai. Papeipahliasa leipa
nata mo hropa pachâ
peimawhna dita chhao
hnei leipa ta chyhsa thokha
ta apuapa he ama thychakhyh thlâh
ha tyh. He hawhpa
habit (practice) pha lei
kawpa he eima
thyutliapa châ athaipa (Educated / Intellectual) nata
sawhkhâ rai a hriapa (Govt
service / Office Goers) hry
liata chhao eima
hluh kawpa ta â lâ.
He hawhpa hmo
pha viapa nata
taozie ângia viapa
(Good habit / Practice) zy cha
eima châ athai
viapa nata sawhkhâ
rai a hriapa, chi
hro pho hropa
hrozie nata taozie
a phapa a pahno viapazy
ta maniah ama
pachu (pahmô) laih hri awpah tlao a
châ.
Keimo mara
râh cha chyhsa
chyhta eima pahrâna
su châ ta, a
chyhsa apahrâpazy chhao
â pahnopahlie thei
kawpa sai eima
châ. Hmo kheihawhpa rai
vaw pathâh mawh sala
thlai ta pahno
thei pi ta, eimâ
chho pahmô thei
khai ha tyh. Tahmâ
chhaochhi cha network
siepahliepa ta thlai thlai
tlai ta thâtih (Information) eimâ pie
thei khai ha
bâ hra. Thotlâh khi
chakî lâ tawhta
deikua cha eima
khihpi siaha he eima Idol
khâ a châ. Chavâta
eima khihpi chaipa
tawhna heta hmophapa
nata taozie ngiapazy
he pathaopatô tua ei sih
la, eima thotlâh
khihzy chhao ta
pachutuh chhao byuh
leipa ta thlai ta
amâ vaw mopâ (copy) pachhuah khai
thei nahta hnabeiseih
â chhih. Cha hawhta
a châ khiahta cha khihpi chô
liata apahrâhpazy pi he
eima peimawh ngaita
kaw sai tahna a châ. A pachaipa ta eima
khihchhôh amohôhna
(Administration) a chabatuh
penawh VCs nata
NGOs zy taih chhao
ta. Eima vaih zy nochâ he a
pha ngaita kawpa ta
eima mohôh ta
eima chahlô (check) pahnie
awpah a byuh. Eima
Autonomous Council nata
eima District Megistrate
tawhta chhaota hmah
maniah ama lakhei via
lymâ awpah nata
maniah ama baokhâ
via awpah chhao
â ngiah. Biehneina chhaota
zawpi vatlâh pathipalôh
a pahnie thei
viapa chhao ama
châ. Chatanachata eima râh
panyupa nata hawti
ngaitapa he Smart
Cleanliness Project policy
hmâpa ta pahrâna râh
hluhpizy hry ta su
phapa, suh kho
â chhihpa, râh phapa
nata râh ngiapa, moto
palôhtlâhna nata hro thaphana
hmôna, hro lyna nata
hro khaihna, laiseihna nata
hmahsiena râh lâta
eima pachâsa thei
ha aw.
MARA REIH HE
AHY TA E PASÔ AW?
~ Ls. LV.
Jenet Rose
Mara reih he Khazohpa ta
maniah a piepa châ ta, khizaw râh hropazy ta ama hnei leipa nata ama thaileipa
reih, ângia ngaita kawpa a châ. Reih he a lei theipa nata a pôh via lymâ theipa
a châ hra. A lei khiahta la a chyhsazy
ta ama hmâh leipa vâta nata ama pasô leipa vâta châ ta. A chyhsazy ta hmâh
hluhpa ta ama pasô khiahtala a pôh via lymâ thei.
Mara reih he Marapazy deita ta
hmâh pi ta, eima thai hra, chata a châ nota khizaw hmahsiena nata thaina sona â
sâh lymâpa â chadai chhei hapazy ta
pasôpa ta vaw hmâh khoh khao leipa ei ta, Cha tawhna chata a chyh chyhta
ta a vaw lei pathao lymâ haw.
Châhrasala chyhsa thokhazy ta
a lei awpah pasaih leipa ta apabohsana rai vaw hria pathao ei ta, Chyhsapa amâ
sosâhpa hawhta Mara reih chhao thata laiseihta, asosâhta, hmah a sie pathao
ngâhai tahpa hmô thei’pah a châ ha bâ hra.
Chi nata pho hmahsiepa nata
hneirôhpazy hawhta eima reih he pasâhsa
ta, apalaikhei ta, pasôpa ta eima hmâh hluh lyhlia awpah a châ.
Mara râh nata Mara reih he ano
khota hmahsiepa nata laiseih theipa châ leipa ta, a râh chyhsazy vâta thata
laiseih thei ta, thata hmah sie thei ta, a leidia thei hra.
Mara reih he athaiso viapa
nata ahneirôh viapazy deita ta pabohsa thei leipa eita, pasô ta ahmâh
hluhtuhpazy ta ama pabohsa tyh. Khizaw liana heta reih hluhpi y ta, anodeikua
alyu khai vei.
khizaw asosâh lymâpa hawhta
thokhazy pita eima pikheipa reih Mara reih thyusai pi ta, reih hropazy hmâh pi
ta, Mara râh chhôh lia tlaina chata Mara reih hmâh awpah eima noza pathao ha
ta, reih hropa ta eima palei miah a chhao ha tyh.
Zawpi apôhpakhyna su hluh viapa liata cha Mara
reih hlâta reih hropa ta su to hluh via ha ta, reih hropa ta ryureih pathao ha
ta, chyhsa tota thai achhuahpa ta ama tei hôlo ha bâ . Râh chhithatuhpa nata
râh ryureihtuhpazy ta reih hropa hmâpa ta râh chhihtha pathao ha ei ta, ama
ryureina dyuchhai tawhta Mara reih cha thypathlahpa ta reih hropa ta cha su cha
tlao a to ha bâ.
Mara reih ângia kawpa cha nâ
nata kei ahneituhpazy ta eima zakheipa vâta lâkia liata thypathlahpa a châ haw.
Ahy e amaoh phaoh aw?? Mara reih eima
cheipa heta arâh chyhsa châna deita maniah pie leipa ta, kyhpachâtuhpa châna
dopa maniah pahneisatuhpa achâ.
Chavâta Mara râh ryureina lia
maihta Mara reih parosa ta, Marapa saw pakah tawhta Mara reih a pua hluh awpah
ângiah ngaita kaw.
Mara sawzy he palôh hmaohkha
phaohpa ta eima reih eima pabohsa awpah â daih ha bâ. Chi hro phohropazy ta,
Mara reih he cheih ta, pasô ta, cheihchalo ta, pabohsa thei veih ei. Nâ nata
kei arâh chyhsazy ta eima reih he pasô ta, cheihchalo ta, pabohsa awpah he eima
raihria awpah dopa a châ.
Eima chhôhkha liata eima pikheipa reih hmâpa
ta sawzy chhihtha adaih ha ta, Awnanopa liata chhao Mara reih ChôKhazohpa ta
maniah piepa reih hmâpa tlaita a bie eima reih awpah â daih ha bâ.
Mara reih châbuzy rei hluh ta,
pasâhsa ta, athai leipazy pachu awpah he Mara sawzy eima tao awpah nata maohphaohna a châ . ChôKhazohpa
ta Mara râh he chi nata pho reihtlâh lei awpah ta maniah tao leipa ta, chi nata
pho reihtlâhpa, hmahsie lymâ awpah nata reih eihrâhpa hneipa ta nata ryureina
eihrâhpa hnei awpah ta tlao maniah a tao.
Achuna sâhpa khopa vâta nata thaina sonazy
chadaipa ta eima pahrânazy anano tyh hra sala, Mara reih, eima pikheipa reih cha
my leipa ta, chi hro pho hropa reihzy chata maniah disao awpah eima pasaih awpah
châ vei. Eima reih cheingei hmâpa ta Abeipa bie
achhopa ta, Byhnâ eima awpa
chhaota eima reih hmâpa ta Byhnâ eima aw awpah a châ.
Chatanachata Byhnâ cha eima râh liata tlô aw
ta, Mara râh ta Byhnâ a to aw. Chi hro pho hropa reih hmâpa ta Byhnâ eima hiah
khiahta la chi hro pho hropa râh liata eima Byhnâ hiapazy cha a tlô tlamaw aw.
Mara sawzy pi he alapa-eih khi
y leipa pi ta, reih hropazy apasâhsa hmâ awpah châ ma pi. Mara reih hmâpa ta
hlasa ei sih la, eima reih hmâpa ta Biehrai reih ei sih la, eima reih hmâpa ta
râh chhihtha ei si la, eima reih hmâpa ta Mararâh thiehpa eima padua thei.
Chi hro pho hropa reih angiah
leipa pi ta, peimawh hra ma pi. Râh thokhazy ta ama reih ama pahleina chhâpa
cha chihro phohropa reih ama hmâh hluh tupa vâta a châ. Ahneituhpazy ta ama
reih a thai leipazy reih ahlykhei lymâ ha ei ta, âmo reih ama siesai lymâna
theilâpa cha ama reih leina chhâ chaipa a châ hra .
Châhrasala, chi chynawh kawpa thokhazy ta ama
reih pasô thai kawpa ta hmâh hluh lymâ ei ta, ama râh liata a pahrâpazy chhao
chihro phohropa ama châna reih hmâh thai lei awpah ta tao ei ta, ama reih cha a
boh ta, ama reih ta achuna nata châ ro nata reizy ama tao hluhpa vâta chihro phohropazy
ta za ei ta ama reih â boh tyh.
Chavâta eima ryu hneichhôhpa
Mara reih he pasâhsapa ta, cheihchalo ei sih la, hmâh hluhpa ta pabohsa tua ei
si. Mara reih la a ru tu ha tahpa ta a chalihsaipa ta lôkhôh ahli leipa ta, achu lyhlia ta thai achhuah sih la, roh
hluh lymâ awpah he eimâ chhuah awpah achâ.
Cha tita Mara reih pasana cha
tlâh aw ta, reih thatlôpa nata hneirôhpa a châna cha hmôtheipa ta a vaw y ha
aw.
CHAUTHIA
~ K. Pari
( He châpaw (Article) he Pihnô K. Pari
châbu, “Hlâno Mara su peimawhpazy” tahpa tawhta lapachhuahpa a châ. Ed)
Chauthia
khih he Dawlei khih tawhta a ry liata eima vaw palâsapa khihzy eima chapia khai
tawhta eima tlôpa a châ. Tahmâ cha Lôbô-Vyhtu lâ tawhta cha he su he a lâh ta
hmahta â sie thei haw.
Chauthia
he odyh 240 khihsapa châ ei ta, maluh 1700 rachhôh châpa ta amâ reih. Eima
Missionary-zy ama daihti no cha odyh chyhta châ ei ta, alô ama bôna chhao he
Saikao khih lâ tawhta ama khih tlô chy râh liata ama bôpa a châ. Atahmâ cha
maluh vaw hluh laih ei ta, odyh chhao ama vaw pôh lymâ. Chavâta alô bôna su
chhao he khihchhôh lâta â vaw lie hapa a châ.
Eimâ
chhuah chaipa cha Chauthia liata eima Missionary ta râhri lô abôpa he hmô awpah
eima khoh chaipa a châ. He lôbôpa thâtih he atliata taihta khâ thei tyh na ta,
thokha ta, “Nama Missionary lôbôpa dua ma
ama uasa vei, alô he aduah thlâh ha ta”, tahpazy ta na chho tyh ei ta,
hmô’pah ei byuh ngâsâ. Rev. RA Lorrain he Marapa sawzy châta thlahpa lâ châ
ngâlâh ta rai hria leipa ta, sapa liata eimâ sosâh n’awpah chhaota hmah thata
miah alapatuhpa a châna hawhta Marapa râh ngiana lô abôpa cha hmô awpah ei
byuhna rei ha ta, a hnohhrâh lâta a thâtih ei hiahripa eina chho heihna dâh ta
cha, “Zophei Baptist Association ta ama
Office padua ei ta, cha nota lôbôpa kha phia ha ei ta, Tlâripaw ta a vaw chhu
pakei khai ha”, tahpa ta eina chho ei. Anodeikua a su he hmô ta, ngiana
khâpa chhâ ma tao awpah khona ei hnei kaw, chavâta he su pangaipa ta eimâ râ
lymâ. Dawlei tawhta Rev. Tlabie chhao miah a zi hra. Dawlei tawhta dawh 1:15
eimâ râ tawhta Chapy nata Dawlei amâ rina chavah Lahua vah tlô pi ta, dawh
8:35am ta Chapy eima pangai. Chapy khih he odyh 50 hlei ama châ. A râ lymâ pi
ta, dawh 9:00 am ta Chapy eima tlô. Awnano Machâ Pâhmô o liata thopi nata âhmie
pahâh kawpa miah padosa ei ta, eimâ ly kaw.
Ama
khih liata awnanopa sâthôh y ei ta, cha liata MEC odyh 36, Baptist odyh 8 nata
Roman Catholic odyh 5 ama châ. Dawh 9:25
am ta Chapy eima puasai heih. Eima tlô tua awpah cha Zaoma khih a châ. He khih
he odyh 20-pa châ ta, he liata Baptist 18 y ei ta, MEC cha dyh 2 ngâlâh ama
châ. Dawh 9:40am ta Tare va tlô pi ta, 10:20am ta Taru vah eima tlô. Taru vah
tawhta Zaoma cha 11:00am ta eima tlô. Kaw sie heih pi ta Zaoma nata Lythatlâ
amâ rina vah Rasu cha dawh 11:20am ta eima tlô heih. Cha tawhta Lythatlâ cha
11:55am (Rev. Tlabie eima za pa-awsana khih) cha eima tlô. He khih liana heta
Baptist odyh 42 y ei ta, MEC odyh 13, RC odyh 1 ama châ. He khih liata Mara
Hlabu nata Biehrai eima raih. Dawh 12:30pm liata pua heih pi ta, Sawhti odyh 80
pa tlô pi ta, Sawhti nata Rezuah amâ rina vah Vyphaoh vah cha 1:15pm ta eima
tlô. Dawh 1:40pm ta Rezuah eima tlô heih. Rezuah khi he khih laipa odyh 300
rachhôh khih asapa châ ei ta, ama khih chhao ngiaryh â chhih kaw.
Rezuah
pheisaih ahmô’pah a byuh hapa vâta ama Camp lâ miah achhi ei ta, eima sievaw
n’awpah dâhzy chho pi ta, Rev. Tlabie ta Kaoh reih ta chho ta, Motor cha Rezuah
liata soh ta a râhchhôh Motor Hire awpah ta miah chho ei ta, eima rairunazy
eima chho tawhta eima Motor ta sie ta, cha zâ lilaw ta kua heih awpah ta miah
ama chho. Rairu tah kawna chôta sie pi ta, Rev. Tlabie ID zy Record ei ta,
Motor Nuhbyzy chhao ama lapa ta ei pahno. Eima siepa chhao pahâh leipa ta, kua
thai rimâ’pah châ tlôh pi va. Motor lâpi thokhapa liata cha ama sawkhâ ta hmah
ama vaw la thiehpa naihta lai kaw hra sala lâpi buahpa sai tlâ achhih pi ta,
eima nohi kawpa ta eima khôsai ha chiehpa liata cha kua heih’pah raita eima
palôh liata y vei. Miah chho hr’ei sala baotuhpa tlâ eima tua aw tah pi ta,
palôh liata akheih thlâh hana chôta dawh 2:50pm ta eima pua. Raovah khih dawh
3:35pm ta tlô pi ta, Azaoh râh eimâ ngia pathao haw. Leika (Lytu) khih
dawh4:30pm ta eima tlô. Raovah khihthieh tawhta khih parohpa cha Minute 25 eima
sie. Cha tawhta Leika he eima tlôpa a châ.
Leika
he odyh 180 rachhôh châ ei ta, MEC cha dyh 30 ama y. He khih liata Rev. Khatlo (Vazathapaw) Leika
biatuhpa o liata pati nie tua pi ta, dawh 5:25pm ta Hraipi arie awpah ta eimâ
thao. Dawh 5:50pm liata Fawta tlô pi ta, 6:25 pm ta Hraipi khih V. Choza puhpa
yna su eima tlô. Ama khih he odyh 130 khihsapa ama châ. Khih parohpa lâ odyh 40
y ei ta, Khihthieh lâ odyh 90 ama châ. Puhpa V. Choza puhpa Zahmo (Simaipaw) o
thlai pangai pi ta, miah ama vaw uasa kaw, eimâ ly ngaita kaw; eima ngaizy asi
pi ta, patizy eima nie.
Liahsa eimâ mâ tawhta viasa rihchâ
penawhzy apakyh pi ta, eima thâtihzy Rezuah pheisaih nah liata miah bao awpah
ta chho pi ta, ama pheisaih molaipa pakha Hraipi lâ ama chhôhkha ta avy ta,
chavah lâ vaw siepa thâtih nata ama khih Hraipi chyhsa achhipa ta, chavah lia
ama y thlâh ha tahpa miah chho ei ta, keimo ta Rezuah lâ kua khao leina dâh
miah tluakhei awpah ta eima chho ei. Âmo chhao miah ama buakhei kaw, eima
Target Hiakha nata Rezuah cha a hla tlôh ta, kua heih awpah hlâta cha Sangyu
lâta sie ta, Siaha angia’pa cha a hnia via syulyu tlôh ta, sie syulyu mawh sih
la Rev. Khabi ta a tao aw tahpa chi tlôh pi; eima palôhru ta cha eima bua kaw.
Cha hmo chata eima khitlypa hu maniah a pahiehsa lei kaw. Cha hawhna chata my
vaw châ ta, ama pheisaih molaipa ta ama khih chyhsa amâ chhipa cha za pa-awsa
ei ta, a kaw tlô tlai hra. Eima rairunazy reih pi ta, ano ta, “Palôh pahâh kawpa ta va sie t’u, ei vaw chho
khai’ khawh”, miah tah ta, cha tawhta eima palôh pahâh ta, chhôhmoh kawpa
ta eima sie laih bâ.
Ama
khih cha a chakua pâ kaw. My ta Puhpa Zahmo ta nâ khiekhei ta, my ta awh miah
thiepa ei ta, nie khai tawhta Hnaro ngaipa ta sie pi ta, Puhpa Zahmo nata a
sawchapaw, hawtita (15) bike haoh thai kawpa châ ta, ano ta a paw cha a phaoh
lymâ. A paw cha chapawsaw kawpa a châ, leipalie by liata nama pavia aw miah a
tahpa vâta miah a pathlie. Dawh 8:45 Am ta Hraipi puasai pi ta, dawh 10:30 Am
ta Hnaro eima tlô. Lopaky by, Ielo chavah liata Hnaro tlâhrai ahriapazy chhaota
eimâ hmô. Hnaro khih cha dawh 10:30 Am liata eima tlô. Hnaro khih cha khih
laipa a châ hra. Odyh 500 khih asapa ama châ. Dawphunsung thopi daoh liata a
pahâ pi ta, â hlâhlô kaw. Ano ta Laneline zy hnei ta, Hiakha lâ biezy achho pi
ta, vâro eimâ pahâ.
Cha
tawhta Puhpa Zahmo cha miah kuasai ta, dawh 11:30 am ta pua pi ta, Awsâ dawh
12:20pm ta eima tlô. Sie lymâ heih pi ta, Tisai ‘A’ cha dawh 12:55 pm ta tlô pi
ta, arâ via pi ta, Tisai B dawh 1:2pm ta tlô pi ta, ama khih he khih kha châ
tlôh leipa liata cha â hnia kaw. Cha tawhta dawh khophie hlei arâ pi ta, Iabao
eima tlô. Iabao he odyh 180 khihsapa châ ei ta, ama khih ngiaryh â chhih kaw.
Apahâ leipa ta sie heih pi ta, dawh 3:30pm liata Leita eimâ ngia heih. Leita he
odyh 70 khihsapa ama châ. Cha tawhta Minute 20 eimâ râ tawhta Hmytlah odyh 150
khihsana su eima tlô heih. Apahâ leipa ta arâ lymâ heih pi ta, Minute 25 eimâ
râ tawhta dawh 4:15pm ta eimâ chhuah chaipa Chauthia cha eima tlô.
Sabyh
liata eimâ pahâ nota Chauthia lôbôpa thâtihzy kha hiahri pi ta, “Apahno chai awpah cha Bawithaipaw”,
tahpa miah ama chhopa kha eima palôhru liata eimâ vao thlâh ha. Eima tlô pataw
nahta Zophei Baptist Association Office cha ngai pi ta, eima vaw pahno sadupa
kha lôbôna su cha Zophei Baptist Association ta Office sa ei ta, alô kha ama
phia ha, tahpa ama reipazy eima thei tyhpa vâta nata, khachâ rakha ma a thâtih
eima pahnothei nata eima pangiasapa vâta
ama Office cha eima ngai tuapa a châ.
Ama
Office ama sana cha lâpi tawhta bahta a hnai via ta, ama tlyhmia kawh kaw ta,
lâpi nata a Level sala cha Office tlyhmia kawh kawpa a châ awpah a châ. Lâpi
tawhta ahnai zyly (Slope) ta ama Compound angia pâ pi ta, ama Office tlyhmia
eima tlô pâpa a châ. Ama Office mahthi lâ Pastor Quarter-zy cha y ta, General
Secretary nata ama Assistant General Secretary zy y ei ta, hmiapie kawpa ta
miah amâ vaw ly, eima tha miah ama padâh kaw. Thopizy miah pado ei ta, cha
tawhta bielôhawhpa nata eima khyna chhâpazy eima reih. Lôbôpa thâtih eima
hiahripa cha vaw pahno rai rai leipa ei ta, pei ama tah kaw. Nohkhih lei kawpa
ta â reih ei ta, ama pahno leipa cha thailei amâ pachâsa kaw, Châhrasala âmo
cha a y thieh viapa ama châpa vâta he hmo he ama vaw pahno leipa a châ.
He
daihti nota ama G.S cha Rev. Thansui (Hmawngtlang) châ ta, AGS cha Rev. Hremang
(Ngalâ) a châ. Âmo ta ama khih moh ama ro dâh cha ‘Congthia’ tah ei ta,
Thlâtlâh Township, Chin State liata ypa a châ. Âmo ta ama pahno leina thâh lâ
cha, Sabyh liata miah ama chhopa ‘Bawithai paw’ kha eima palôh liata thlai a
vaw lâ ta, âmo hiahri pi ta, “Atahmâno
cha apamosa awpah ta Yangoon lâ na a sie ha”, miah tah ei ta, a Phone thei’pah
a châ nahta châ lei hiahri pi ta, thlai miah
Phone-pa ei ta, thâtih ama hiahripa cha
he hawhta â kaw chhy: “Alô bôna su
cheingei la dy thei leipa nata a su deikua cha he Zyuphei Baptist Office
Compound liata na a châ”, tah ta, eimâ ly kaw. Âmo ta, “A pahno awpah Machâ
pakha y ta, cha cha duah hiahri heih tua rai ei sih la”, tahpa pahruana tao ei
ta, ama khona hawhta kei hiahripa châ heih ta, Bawithaipaw ta â vaw chhyna hawh
tlaita ano chhaota â vaw chhy ei.
Cha
hawhta a vaw châ ha nahta cha a siapa ta pahno pi ta, alô hra hmô’pa y khao vâ,
eima tao awpah cha R.A. Lorrain ta keimo châta alô miah bôpa ha ta, eima uasa
leipa vâta pahlei pahlôpa vaw châ ha ta,
anopa chhao tlai tlâh miah khôsai ha ta,
ano athei thlâh n’awpah ta khâpa chhâ ma eima tao hr’awpah byuh ta, atahmâno ta
hmo lai’pi tao thei mâh vei hr’aw sih la ano athei thlâhna lôbô chhâ cha eima
tao awpah a byuhpa ta pahno pi ta, cha bô naw’pah su chhâ eima hiah tua awpah a
peimawhpa vâta G.S nata AGS liata hiah
pi ta, eikha thlahrai ta tao awpah cha vaw ngiaroh pâ ei ta, “Vaw reipahmaoh via tua ei sih la, a suzy
chhao cha vaw hiahri pasia via sih la, pha vei ma?”, miah tah ei ta, keimo
ta, “Khâparai châsala keimo châta a khy
heih n’awpah ru kaw ta, atahmâ nota bâh miah pasia thlâh ha kaw u la, a su
chhochhi cha khei hawhta ma Research tao ngâ hra u la, a Point cheingeipa la dy
thei’pah cha tlâ vei, he rachhôh a châ tahpa a
sia thlâh cha maw, bâh paryhsa kaw t’u”, tah pi ta, zua vaw paryhsa
ei ta, lôbôna khi tlai miah pie ei ta, a su liata biehrai hlâna nata
thlahchhânazy hnei pi ta, nohthlahpa alana chhao eima hnei pâ hra. A su eima kaw
tlôpa dei châ leipa ta khachâ rakha ma lôbô n’awpah taihta eima kaw pasia
theipa vâta a ly kaw pi ta, GS nata AGS chô lia chhao eimâ ly kaw.
Marasawzy
châta cha Saikao, Pâkao nata Chauthia râhri ngiana lôbôna suzy he su pathaihpa
a châ. He su liata kuzy pathla hra ta, eima Missionary Marapa kyhpachâtuhpa
athei thlâhna hmo eima tao hr’awpa a pha kaw. Thlahchhâna O lai kawpa nata
athei thlâh hana lôbô pha kawpazy tao hr’aw sih la tahpa kho â chhih kaw. Mylâ hânoh la Saikao, Chauthia nata Pâkao he
cha Marapa sawzy ta pasôna châh eima pahno khiahta la Marapa sawzy châta su
pathaihpa, Khazohpa hmotaotheina âlâna su a châ thlyu aw tahpa hnabeiseih â
chhih.
Eima
tao awpahzy eima tao khai tawhta dawh 5:20pm ta Chauthia cha eima puasai. He su
liata dawh kha hlei tlai eima daihti eima hmâh. Arâ lymâ pi ta dawh 5:55pm ta
Kuchha eima tlô, cha tawhta a râ lymâ heih pi ta, dawh khophie eimâ râ tawhta
dawh 6:25pm liata Thlatlâh tawhta miah vaw dypa pano K/M Chhiemo (Beirahmôpaw)
nata Beidao S/O Hyutu Simau zy eimâ tyh. Eima Motor India Nuhby a châpa vâta
thlai miah paduasa ei ta, keimo chhao chô pi ta, atlâh biezy reih pi ta, a ly
kaw pi ta, eima thlah chhao a lôh kaw bâ. Âmo ta hmia miah sahpa lymâ ei ta,
eima tlô chy su miakha daoh liata do awpah chakuapazy maniah lapa ei ta, miah
ama pado, eimâ ly kaw. Cha tawhta thlai eima sie lymâ heih. Daw 6:45pm ta
Thlatlâh eima tlô, hyutuhpa Simau o liata miah ngaikhei ei ta, cha liata MEC
Member-zy ta miah ama vaw ydy, eimâ ly kaw.
Thlâtlâh
khih he odyh 1200 châ ta, eima khy no cha Marasaw odyh 53 y ei ta, MEC dyh 29
ama châ. Thlâtlâh he khahlâ ta eima mahnô mapawzy khih ama vaw sa tuana a châ.
Thlâtlâh liata Tlâhlyna chhaota khih vaw sakhoh ei ta, atahmâ taihta Thlâtlâh
nahta ‘Marapa thlâ nata khih hmo parohpa’ tah ei ta, hmô theipa ta a y thlâh
haw.
Keimo
cha eima zydua ta hyutuhpa o liata tlô pi ta, vâro eima tlôna o liata apakyh pi
ta, eima kaw tlyna chhâpazy pahnosa pi ta, amâ ly kaw hra. Amôna rakhô pha
ngâsâpa liata maniah paziasa ei ta, mokuhpahâh kawpa ta amô pi ta, my ta eima
thyupa cha eima tlâ kaw. Thlâtlâh eima kaw tlô lâlao tawhta cha Hiakha–Beinô
hnaw bana kaw hmô ta, a kiahpâh Sôkhaoh khih liata Vakia Museum cha moh lâlao
awpah eima khohpa vâta Hiakha tlô’pah eimâ chhuah heih. Eima Motor cha chei
lei’pa a phavia thlyu aw tahpa paso-pakâna eima daopa hawhta Bus Ticket la pi
ta, Hiakha sie awpah ta eimâ pachhuahpanoh khaipa a châ.
Zâlâ
dawh 1:oo pm ta Bus apua awpah châ ta, dawh 11:00 Am tawhta Bus Station lâ miah
ama chhihtha ha. Eima tlôna tawhta phei ta Minute 15 sie a châ aw. Cha liata
Ticket-zy liahsa miah ama pasiapanôkhei khai tawhta vâro miah ama hâkhei heih.
Bus Station liata eima y thlâh ha nota KNP President ta na aw ta, Bus pua
n’awpah o sâkha chhôchâ–ama chôkâ nata Opi likawh liata nâ tyukhei ta, KNP ta
Thlâtlâh liata râh ama hneipazy na pahmô ta, a rônah kawpa ta ei pahno. Kha
daihti no kha Marapa yna su parohpa nata thlâ suzy a y tahpa ei pahno leipa
vâta hiahrina châh vaw pahno leipa na ta, atahmâ ei palôh a y kaw.
Cha
tawhta Bus eima kiapa cha dawh 1:00pm a vaw paro pâ laih ha tlai, Bus liata
miah ama khô khai tawhta atlâh bie reih pi ta, eima sie lymâ haw. Sie lymâ pi
ta, dawh 2:00pm ta su miakha thopi daohzy chhao y ta, cha liata chô pi ta,
thopizy eima doh. A likawh liata ei vaw rei khoh kawpa cha ama Bus he a châ.
Bus hropa hawhta â khophie liata chyhsa ahlaihlâ n’awpa ta patly ei ta, chavei
nata chachâh liata atyuna 2/3 lymâ ta atyu thei awpah tah ei ta, eima pua
khohpa chhaota ahyhmahta patypamâ leipa ta eima puapa kha châ tyh ta, eima
kiapa Bus deikua cha a likawh ahlaina chhao kha dyuchhai tawtawpa ahniehna
chhaopa tao khai ha ei ta, ama pua khoh khiata cha kha lâpi liata atyuhpa ualua
kha thyu khai h’awpa byuh ta, a bua ngâsâpa ta ei pahno. Kha kao liata sôh kha
ahneituhpa châta cha i a chhih kaw tlai ta, Passengers deikua ama rie a thei
kaw aw. Motor Company ahneituhpa ta ataopa la a châ nahta pangiasa leipa na ta,
ahneituhpazy phahnaingiahna vâta a châ thlyu aw. A chhôh liata eimâ paryh thai
kaw, su ruapa rai sâkha hmah y vei, â rai thai kaw.
Thopi
eima do khai nahta cha kia khai heih pi ta, dawh 3:00pm ta Beinô hnaw (Timei)
eima tlô. Chhunchung tah ei ta, za loh lymâ ta, Thahao vah nahta â tyhna Phaite
(Ngiaphiata) nata Hraipi likawh tawhna heta ‘Beinô’ tahpa ta ama vaw bipa a
châ. Cha su cha keimo châta hmo peimawh kawpa a châpa vâta nothlahpazy la khoh
pi ta, Bus paduasa ta, apahâsa awpah eima ngiaroh kaw, anodeikua eima khô thlâh
ha awpah kha châ thai va, eima hmia pakawh pi ta, Driver hiah pi ta, eima
kialâh penawh chhao Research ataopa eima châna miah pahnothai kaw ei ta, buakha
aduah pi ta, nothlahpazy la pi ta, Minute 5 rachhôh eima ryu ma tahpa a châ aw.
Cha su tawhta Hiakha cha Minutes 30 eimâ râ.
He
Beinô hnaw he by kawh kawpa châ ta, a ti chhao a chyh kaw. Akaopa a châpa vâta eimâ
râ n’awpah hleidy dao ei ta, ti la a chyh kaw. Ei mothlaw ta Kaochao nata
âtyhnazy za hmô na ta, eima kaw yna suzy ei no a âh kaw. Khazohpa ta eina
chhihtha laihna dâh ei pachâ nahta la a rônah ei tah kaw.
Dawh
3:30pm ta Hiakha tlô pi ta, Bus Stand sukha liata MEC Awnano nôpaw thokhazy ta
miah vaw dy ei ta, Rev. Khaibie, ama Nurse Quarter liata KNP President (Dawhnie
nô) nata a viasa nahzy ta thopi nata âhmie pahâh kawpa miah amâ chhuahnohpa.
Eimâ ly kaw. Â ryhpaohna hawhta tlôna, arie n’awpahzy miah taopa ei ta, a nie
deikua Restaurant liata miah ama niekhei.
Azo
ta pakhyna miah pachhuahpanohpa ei ta, daihti chhao Rev. NC. Vabeilua nata miah
ama taopa rairie. Eima vaw bâ tawhta eima tlôna o lâ nôpaw thokha miah vaw zi
ei ta, a mylâ ta eimâ tyudua n’awpah dâh ryu miah ama reikhei. He liata Puhpa
Vacho chhao â vaw hlao hra. Ano he keimo ta State Member cha MLA eima tahpa
hawhpa kha châ ta, âmo lâ deikua cha State MP nata Central MP ta pachhaih ei
ta, ano cha MLA eima tahpa hawhpa State MP a châ. Bielôhawpazy reihpa ta,
apakyh pi ta, vâro eimâ pakyh tawhta âmo a di ei ta, keimo chhao eimâ mô ha
hra. A mylâpa ta Puhpa Vacho, MP nata MEC nôpawpa nata Rev. Zakhaw, Baptist-zy
ta Hiakha su peimawhpa Missionary nah thlâ zy, ama Tlyliah zy, CACC, CCC nata
Acape Church, Rev. Zakhaw ta Awnanopa amohôhpa Baptist Achhyna o zy miah
tlykhei ei ta, eimâ ly kaw. A chhâna liata Rev. Zakhaw nah o liata thopizy eima
doh pâ.
He
su peimawhpa eima mopa hry liata ei palôh nâ hria chaipa cha, Chin liata
Missionary hmia tuachaipa A.E. Carson thlâ zy, Tidim Missionary JH. Cope nata
Chester U. Strait, Hiakha Missionary zy thlâ nata ama nohthlapa taihta ei hmôpa
cha Pâkao eina vaw patheisa kaw. Eima Missionary nahta râhri kyh liata amâ
pabuapa moh nata thâtih ngâlâh thei tyh pi ta, a chhâna liata ama nothlahpa
nata ama thlâ lôbôpa taihta ei kaw hmôpa cha ei palôh a tlâh kaw.
LAIHSA NAHTA
AMA PAHNEISAPA
SYUKI PHÔHPA
~ M. Nyusô
( He phôhpa he Pihnô M. Nyusô châbu,
“Nôpaw ryusôh Mara phôhpa” tahpa tawhta lapachhuahpa a châ. Ed)
Zâkhano
he khih miakha liana heta nôvah baokha he y ei ta. Sawchanô hmipha ngâsâpa he
hnei ei ta. Ama khih liata satlia nah chata hmipha tahpa ta khoh kaw sai ei ta.
Chatanachata satlia nah chata zâ chareihta laihsanô cha charei tyh ei ta.
Satliapa hry liata pakha nah chata laihsanô cha kyh a pachâ kaw ei ta. Satliapa
cha lyu lâ tawhta a vaw tlô pataw nahta tizy a si para, ta pati a nie khai
pataw nahta laihsanô hmia hmô awpah a ngiahtiah leipa ta thlai va charei tyh
ta.
Cha
nona chata, khichhai satlia hmipha kawpa nata pôhraoh atlaitlâ kawpa pakha he
vaw charei tyh hra ta, cha satliapa cha syukipa he vaw châ ta. Laihsapa nô
chata pahno tiarâh leipa ta, a sawchanô hnohna chata, “Khichhai satliapa kha a hmipha ta, a pôhraoh hra â tlaitlâ bailai,
nahva awpah ta ei cha khokhei. Eima khih satlia kha la hârapa tlâ châ ta, cha
khokhei va na”, tahpa ta chho tyh ta. Châhrasala, laihsapa chata ama khih
satliapa kha kyh pachâ ngâsâ ha tlôh ta. A vaw chareina daihti liata laihsapa
nô ta a sawchanô hnoh chata, “A mô bâ
tyh, zâ a rei ha bâ hih”, a tah tyhpa cha a no za ngâsâ thlâh ha tyh ta.
Charei lei awpah ta a laihsanô ta, “Vaw
charei cheingei mah y, ei cha vaw mokhâh aw”, a tah ha tyhpa vâta, lyu lâ
tawhta a vaw tlô pataw nahta a ngai zy asi ta pati a nie khai nahta vaw charei
heih ta. Chatanachata Syuki satliapa chhao cha vaw charei hra ta. Khichhôh
satliapa cha a di patoh via ha ta. Khihchhôh satlia â di pataw nah chata
Syukipa chata, “Ei pihnô y, na sawchanô
he khoh tu ha na ta, ngiachhiepa ta na pie thlâh ha teh”, tahpa ta hiah ta.
Chatanachata a laihsapa nô chata chyh-eih (paryhsa) ha ta.
A
mylâ hânohpa ta ahnei awpah chata pathlu ha ei ta. Chatanachata amâ hnei n’awpah
noh cha vaw tlô ha ta. A khopa paw (khihchhôh satlia) cha a palôh a lie ngaita
ta, amâ hnei noh cha lyu lâ sie syulyu ha ta. Laihsanô nata Syukipa cha a hnei
ha ei ta, a mylâpa cha Syukipa nah khih lâ cha sie ha ei ta. Syukipa chata a lahpinô
cha dao ngâsâ ta, lyu lâzy siepa ta a rie tyh ei ta. A lahpinô hnoh chata,
“Nâma la Chapu liana heta vaw y la, beihzy
tlâ vaw chhoh mah y”, a tah tyhpa vâta a lahpinô cha chapu liata tlâ ypa ta,
beihzy chhoh ta tizy thaih tyh ta.
Nohkha
cha a vahpa chata Sakhih hrohpa he thie ta, noh hro cha lyupâh liata a hmaozy
phie ahru khai ha tyh ta, cha noh deikua a hru’pa my ha ta. Zâlâ â vaw dipa cha
a hmaozy saih hôlô thlâh ha ta, a lahpinô chata vaw hmô ha ta. ‘E, ei vahpa he
Syukipa a châpa he, kheihta ma ei tao rai vâ i?’ tahpa ta chi kawna chôta pachâ
ta. Hetana heta tao sala a pha ngyu aw tahpa pachâna chôta ama paw hnoh chata, “Eima paw, atazâ dia ma ei chhôh tlai a pasa
kaw, O lâ sie sala a pha thlyu aw”, tah ta. Ama paw chata, “Cha kaw chhitha sa y”, a tahpa cha ama
nô chata, “Lyu thlyu he ahrâ tlôh ta, Li
na pazaopa la, keima deita tlâ sie lahvâ na”, tah ha ta.
Chatanachata,
ama paw ta Li zy pazaopa ta, ama nô cha khih lâ sie ha ta. Lâpi liata Li sâkha
he chôh ta, poh ta khu ta sie lymâ ha ta. Thokôpa miakha liata Li he chôh heih
ta, a hnorâh ta khu ta, siesai ha heih ta. Khih tlô chy liata Li sâkha chôh
heih ta, khih cha va tlô ha ta.
Chatanachata,
Syukipa cha beih chho n’awpah ti hmâ awpah a y khao leipa vâta ti thaih awpah
ta tikhaoh lâ cha ti thai awpah ta zu ta. Tikhaoh a za tlô tawhta, “Eima nô he eikha hmahta he hawhta y beih
leipa ta, atazâ ei chhôh na a pasa a tah thlâhpa he dia ma..”, tahpa
pachâna chôta ti liana chata a hmia cha za moh ta, a hmia a za mopa cha Sakhih
thisaih sai he vaw y thlâh ha ta, “He vâ
tlai he a châ he maw! A chadai sala ei thie ha tua aw. Eina pahno ha tawhta cha
na khoh khao tlôh leip’aw ta”, tah ta, a chadai lymâ ha ta. Lâpi sukha
liata Li a chôpa kha va hmô ta, a lahpinô a y khia ma tahpa ta, “Nâma tlai he ma na dôvei chi”, tah ta a
kei zawthlu ta, a py liata Li chata vaw chhô ta. Hiehâh kawpa ta li cha phia
ta, pasa tah kawna chôta a chadai hnolo lymâ heih ta. Thokôpa liata poh a
paraipa cha va hmô heih ta, “Khi liana
khi a y cheingei aw”, tahpa ta kaw kiahnao heih ta, â kei zawthlupa cha ama
nô cha vaw y heih tlôh leipa ta, li chata vaw chhôh ha heih ta. Ama nô cha
riethei kawna chôta a kaw chadai hnolo lymâ heih ta.
Khih
tlô chy liana cha kaw pha daihmâ ha ta, a lahpinô cha a para kawpa ta a râ lymâ
hra ta, khih cha a kaw ngia hmâ ha ta. “Satlia
saih, na pachha u la, eina kaw pha daihmâ ha na”, tahpa ta awh ta.
Chatanachata, satlia a y chhôhpa zydua cha vaw puapakhy ei ta, opâh lâ cha zu
ei ta. Syukipa cha opâh liata a lahpinô ta li a chôpa poh paraipa cha a vaw
zawhnao heihpa ta, li ta a chhôpa vâta a thyu chhao vaw thyu thei khao leipa ta
â byu thlâh hapa cha za hmô ei ta. Satlia nah chata, “Nâma tlai he ma eima khih laihsa vaw dôvei chi”, tah ei ta, phy
khy phy khy ei ta, a su liana chata ama thie pâ lâlao haw. Chatanachata,
laihsapa cha palôh pahâh kawpa ta a y ha bâ hra.
Mara reih rozie dopa
Kô (m) : Isah kô a châ (noun)
Kô (r) :
Kô
100 a châ (noun)
Kôh(d) : Kôh ta a rô (noun)
Ku (m) : Ku a ôpa ta a sie (noun)
Ku (r) :
A ku
ta a chabaih (noun)
Kuh (d) :
Kuh
chhôh liata a y (noun)
La (m) : A la khoh vei (verb)
La (r) :
Châbu va la teh (verb)
Lah (d)
: Lahpinô ei hnei (noun)
Lâ (m) :
Saikao lâ a sie (pose)
Lâ (r) :
Awhsi a lâ vei (verb)
Lâh(d) :
Ama lâh
ngâ kaw (Verb)
Ly (m) : Ei doh eina ly haw
Ly (r) :
Ei ly
kaw (verb)
Lyh(d) : Â lyh thai kaw (verb)
Lo (m) : Theilâpa a lo haw (verb)
Lo (r) :
Noh a lo kaw (adj)
Loh (d) :
Bia ama loh (Verb)
Marasaw Thatlôpa
KHIMY CHOZAH
~ Dr. S.
Hrachu ‘L’
Khimy Chozah he Chhaolô beipa
Bisâ Chozah sawchapaw châ ta, kô 1909 liata pih ta, târi noh 1, Nawh, 1991
liata N. Siaha liata a thi haw.
A
thatlôzie : Serkawn,
Lôlei liata Siku a kia nota alô bô awpah satlia 6 ta amâ chatôhkhei ngâpa cha, 'Khah he kei tuasâ' tah ta a laihtôh
liata apu lymâ ta a tlôkhei syulyu thlâh ha. Cha rakha tawhta cha ama chi kaw
sai.
Aizawl nata Lôlei likah liata
anodeita a sie nota satlia thatlôpa 'Keima' â tahpa pa 5 ta abaopasu awpah ta a
vaw byhkhâh ei ta. Lâpi dohkâh lâ tawhta ama zydua ta â paraohpa ta zâ zawhnao
ei ta, ama 5- ta laikathi lâ a pazaw khai ha ei. Ama ngâh khao leipa vâta amâ
râsai khai haw.
Lôzuachô liata kyhchhi sa
pasyuhna, beih kha 10-pa, bietalipa, ahyhmah ta chalo awpah amâ ngâ leipa cha
tlyhmia tawhta laikah lâ a khaih syulyu haw. A khihpi ta no-âh tahpa ta ama
mokhâh thlâh ha.
Adyuhpi einona nota Tipâ liata
CI ta soh ei ta. A tunô nô beih a chhopa awpah ta â sopâ ta. Cha a tunô nô cha
pheisaih pathôh ta hnabeiseihpa ta vaw charei ei ta, Khimy cha khôtho lâ pua
chy awpah ta chho ei ta. A khoh leipa vâta khôtho lâ papua raruah achhuahpa ta
abaopasu ei ta, ano ta ama pathôh ta khôtho lâ tlao a chati papua khai ha ei.
Ama meithei tlai 3, amâ râsaipa cha chabapa ta ama Quarter Guard lâ cha khykhei
ta ama hyutuhpa lâ kaw report ta, ama hyutuhpa chata hâta eikha chhôh a hrie
ei.
A nawhta Iahmô Chhaolô beipa
lahpinô châta Lytaih beipa Lalhluna Sietanô Sungchi ama pakia nota Khimy
Châpia/Wrestling/ pahao khopa vâta Lytai, Tlaopi, Lôtia, Vyhbu thatlôpa zydua
tlô pakhy ei ta. Chhaolô beipa tlyhmia liata Khimy cha pahaopa ta apia ei ta,
buakha chhôh dâhdei chhao amâ tlieh hlâta ama zydua ta pakha pakha ta a tai
khai ha ei. Cha hawhta thatlô tlôpakhypazy hry tawhta pakha hmahta ama tai thei
leipa vâta, 'Khimy he a thatlô tlai na'
tahpa ta ama khih lâ ama siesai khai haw ama ta.
No.MADC.1/EDN/M&P/2019
MARA AUTONOMOUS DISTRICT COUNCIL
SCHOOL EDUCATION DEPARTMENT
Siaha, the 23rd March, 2020
NOTIFICATION
Executive
Committee, Mara Autonomous District Council ta a paryhsapa hawhta târi 01 . 04
. 2020 noh ta Mara Autonomous District Council ry liata Middle School nata
Primary Schoolzy admission pahypa ta School pathao awpah ta order pua chiehpa
kha phiepa châ ta Covid-19 hri tawhta eimâ boh thei n’awpah ta School pathao
mâh lei awpah nata Admission chhao pahy mâh lei awpah a châ aw.
School
kiah pathao n’awpah daihti cha he tawhta eimâ pahnosa heih aw.
(
K. VANLALLIANA )
Senior
Education Officer
Mara
Autonomous District Council
Siaha
MARA LÂ NATA HMISÂ
CHIHROPAZY HRY LIATA
PHUAHZÂHNA HMIATUAPA
~ TA. Chhôhu
( He Châpaw (Article) he Puhpa TA. Chhôhu
châbu, “Eima vaw pahno hra awpah ta” tahpa tawhta lapachhuahpa a châ. Ed)
Nohthlahpa he âryhpaohpa hmâpa
a châ.
Marapazy
ta Regional Council ama hmôna kô 1951 tawh heta India Sawhkhâ nata Assam State
Sawhkhâ liata biehneituhpazy ta Marapa chi he kheihawhpa hmisâ aphaohpa ma ama
châ tahpa nata ama mahnô-mahpaw no daihti liata ama hmo tao dâh, tobi dâhzy hmô
byuhna vaw hnei pathao ei ta, he daihti tawhna heta Marapa Lâ mohpathâhpa nata
angia ngâsapa SAWLAKIA cha chi hropa hmiakô liata pamosana daihti ama vaw hnei
pathao ha hra.
Kô
1953 liata India Prime Minister hmiatua chaipa Jawaharlal Nehru ta Assam State
kaw tly ta, he nota Mawrâh chho chhâna lâta apahrâpa Lakher nata Pawi chyhsa
hmia hmô’pah a byuhnazie reih ta, he a biereipa achadai pazipa ta Puhpa SN.
Barkataki, ICS, Superintendent of Lushai Hills ta Lakher chyhsa nata Pawi
chyhsa tuah awpah ta ryhraohna a vaw hnei. Lakher vyuhpa ta Puhpa A. Saimaw
nata Pawi vyuhpa ta Lôtia beipa Puhpa Thangkunga cha atlypa nata tuapa ama châ.
Shillong taihta chhihtha awpah ta Puhpa C. Zochhuma, Lôlei, SDO Office liata
Clerk rai hria ngâhaipa nata a hnôh lâta
Chief Executive Member, Pawi-Lakher
Regional Council, hmiatua chaipa vaw châ hapa cha raopa a châ hra.
Regional
Council ryureina liata amâ vaw hlaona kô 1953 tawhta Pawi (Lai) nah cha Lakher
nahzy hyutuhpa hawhta ama vaw châ pathao haw.
KÔ 1954 INDIA REPUBLIC DAY LIATA MARASAW
AHLAO TUANA NATA LÂ (SAWLÂKIA) PAMOSA TUA CHAINA
Chi nata pho lâ pamosa awpah ta he kô he
Lushai Hills District tawhta he hawhta atlypa ama châ. Tlaikaopa tawhta chyhsa
17 (pahrawh hleisari), Lakher tawhta chyhsa 4 (papalih) nata Pawi chyhsa tawhta
chyhsa 1 (pakha) ama châ.
Lakher
pho tawhta asiepazy cha -
1)
A.Saimaw, Saikao
2)
Tluachhô, Laki.
Chanô
lâta
1)
Laihsa Ngôchi
2)
Laihsa Seichi, Saikao zy ama châ.
Pawi
pho tawhta Laihsa Thangliani, Lôlei Rahsivaih a châ. Âmo achhihtha awpah ta
Puhpa Lalhmuaka, Headmaster, Govt. High School raopa a châ.
He
liata sie penawh ta Lâ ama pamosa awpah he Lakher nahta SAWLÂKIA châ ta,
Tlaikao nahta KHUALLÂM a châ (Tlaikao nata ama lâ pha chaipa hawhta ama pachâpa
Cherawkân cha a lâ pha mâh vei).
Sawlâkia
lâh awpah ta Lakher 4 (papalih) ngâlâh ama châpa vâta Tlaikao nah tawhta 5
(papangawh) amâ hlao chhi, chazy cha:-
1) Pu
Lalhmuaka
2) Pu
J.Buana
3) Pu
Dura Sawchanônô
4) Pu
Sumleta Sawchanônô nata
5) Serkawn
M.E School Headmaster zy ama châ.
Ama sie hlâta Lôlei su liata Sawlâkia
nata Khuallâm he achu rairie ei ta, a chhâpa cha maluh chyhpata ama châ vâta
ama thai veichâh awpah nata ama lâ thei khai awpah a byuh (Pu Dura Sawchanônô,
Pu Sumleta Sawchanônô nata Serkawn M.E School Headmaster-zy moh he ropapua thei
leipa châ ta, a pei kaw). Lâna liata hmâ awpah ta chhaichhi amâ phaopazy cha:
1) Kaliah Meithei
2) Dawhkhoh kha 8 (Charie) pa
3) Chiahmie
4) Khoh tawtawpazy amâ phao.
Mara pho lâ pamosa awpah ta ama siena dâh
chhao he riethei â chhih kaw nahta pangiasapa a châ. Lôlei tawhta Motor kia
ngiaryh achhih lei kawpa, One Tonner nata Jeep ta Silchar taih, Silchar tawhta
Rel (Train) ta Calcutta ngai tuapa ta, New Delhi ama tlô heih. Lôlei nata New
Delhi likawh he no 7 (sari) lâsie ta ama hmâh. Phusâ nie n’awpah nata hmâ awpah
ama piepa chhao Silchar taihta adaih awpah ta Rs 150/- (Tlaw zakha nata
sypangawh) ngâlâh a châ.
Hiakha lâta ama vâhnei kawna cha New
Delhi liata ama y no (châh chhôh) heta President O Rastrapati Bhavan zy pamosa
ei ta, a O chhôhzy chahryhkhei ei ta, thopizy ama vaw padosa. Ama poh-o (Tent)
liata ama y nota chyhsa peimawhpazy ta tly (ahmô) ei ta, atlytuh penawh hry
liata Prime Minister Jawaharlal Nehru nata a sawchanô Indhira Gandhi-zy amâ
hlao hra.
He daihti liata Marasawzy ta India Republic
Day ama hmia pahnona heta daihti vaw sie lymâpa liata Sawlâkia pamosa awpah ta
ryhpaohna Marasaw châta a tao lymâpa ta â lâ. A ei 2-na liata A. Saimaw nata
Saikao satlia-laihsa thokha nata Zyhno khih satlia-laihsa tawhta Delhi Republic
Day he amâ hlao heih. He khô lâta Mara satlia-laihsa Siaha khih tawhta Sawlâkia
pamosa awpah ta â ryhpaohna dâh hawhta ama sie lymâ. Sawlakia pamosa awpah ta
cha lâ hneituhpa Marapa ngâlâh he hrua lymâ tyhpa ama châpa ta â lâ.
Source: Board of Mara Literature, MADC, Siaha.
Comments
Post a Comment